DylanObrien
Banlı Kullanıcı
- Katılım
- 16 Haz 2014
- Mesajlar
- 154
- Tepkime puanı
- 4
Radyasyondan Korunmanın Temel Prensipleri
GEREKÇELENDİRME
OPTİMİZASYON
DOZ SINIRLARI
GEREKÇELENDİRME
Radyasyonun zararlı etkileri göz önünde bulundurularak, net bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilmemelidir.
OPTİMİZASYON
Tedavi amaçlı tıbbi ışınlamalar hariç, radyasyona maruz kalmayı gerektiren uygulamalarda bireysel dozun büyüklüğü, ışınlanacak kişilerin sayısı, olası tüm ışınlamalar için, ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanmalıdır .
Kişilerin alacakları doz (Medikal olanların dışında) sınırlandırılmalıdır.
ALARA: As Low As Reasonably Achievable: Uygulamaların günlük takibi ile risk azaltılarak net yararın atışı sağlanmalıdır.
Ekli dosyayı görüntüle 6809
18 yaşından küçükler radyasyon uygulaması işinde çalıştırılamazlar. Eğitimleri radyasyon kaynaklarının kullanılmasını gerektiren 16-18 yaş arasındaki stajyerler ve öğrenciler için etkin doz, herhangi bir yılda 6 mSv'i geçemez. Ancak el, ayak veya deri için yıllık eşdeğer doz sınırı 150 mSv, göz merceği için 50 mSv'dir.
Hamile radyasyon görevlileri için çalışma şartları yeniden düzenlenmeli ve doğacak çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması sağlanmalıdır. Hamileliğin kalan süresi boyunca fetusun alacağı doz 1 mSv'i aşmamalıdır. Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar, radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde çalıştırılmamalıdır.
Doz Kısıtlamaları
Radyasyondan korunma da optimizasyonun sağlanması için kişisel dozlar, yıllık doz sınırları altında kalmak koşuluyla kaynak ve uygulama özelliklerine bağlı olarak kısıtlanır.
Limit değildir.
Doz Sınırlarının Uygulanmadığı Işınlanmalar
Doğal radyasyon (2-3 mSv/yıl) nedeniyle ışınlanmalar ve tıbbi ışınlanmalardan alınan dozlar, doz sınırlarına ilave edilmez.
Radyasyondan Korunma ile İlgili Uluslararası Kuruluşlar
1-Uluslararası Radyolojik Korunma Komitesi
http://www.icrp.org
2-UNSCEAR - Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
http://www.unscear.org
3-IAEA - Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı
http://www.iaea.org
4-EURATOM: Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu
http://europa.eu.int/comm/energy/nuclear/legislation/euratom_en.htm
İyonlaştırıcı Radyasyonun Biyolojik Etkileri
Radyasyondan Korunma İçin Biyolojik Olayların Değerlendirilmesi
DNA 'nın radyasyondan etkilenme süreci saniyenin çok küçük bir diliminde gerçekleşeceği gibi bu süreç yıllar da alabilir.
Etkileme Mekanizmaları
Doğrudan etkileme
İyonlaştırıcı radyasyonun DNA ile doğrudan etkleşmesi sonucunda ortaya çıkan DNA hasarı
Dolaylı Etkileme
Su moleküllerinin iyonizasyonu sonucunda oluşan serbest radikallerin hücre molekülleri ile etkileşimi nedeniyle ortaya çıkan hasar
Ekli dosyayı görüntüle 6810
Radyasyonun sağlık etkileri dozun büyüklüğüne ve vücudun ışınlanan bölgelerinin özelliklerine göre değişik zamanlarda ve farklı tiplerde ortaya çıkabilir.
Radyasyonun etkileri deterministik etkiler ve stokastik etkiler olarak sınıflandırılır.
Ekli dosyayı görüntüle 6811
Deterministik Etkiler:
Bir anda alınan çok yüksek bir doz birkaç hafta içinde ölüme neden olabilir. Örneğin; 5 Gy veya daha fazla dozun aniden alınması uygun tedavi yapılmadığı takdirde kemik iliği ve sindirim sistemi hasarları nedeni ile ölümle sonuçlanabilir. 5 Gy'e kadar olan dozlarda uygun tedavi yapıldığı takdirde kişilerin hayatı kurtarılabililir. Ancak 50 Gy'lik doz alınması halinde medikal tedavi yapılsa bile kesinlikle ölüm gerçekleşir.
Tüm vücudun değil de, vucudun belirli bir bölgesinin çok yüksek bir doz alması halinde ölüm olmasa da ışınlanan bölgede erken etkiler görülecektir. Örneğin cildin 5 Gy'lik dozu aniden alması halinde ciltte bir hafta içinde eritem (kızarıklık) ortaya çıkar. Benzer dozun üreme organları tarafından alınması halinde kısırlık meydana gelir. Bu tip etkiler radyasyonun deterministik etkileri olarak isimlendirilir. Bu tür etkiler ancak doz ve doz hızı bir eşik değeri geçtiği takdirde meydana gelir. Etkilerin şiddeti doz ve doz hızına bağlı olarak artar. Deterministik etkilerin diğer bir tipi ışınlanmadan uzun bir süre sonra ortaya çıkar. Bunlar genellikle öldürücü değildir. Fakat vücudun belirli parçalarının fonksiyon kaybına veya habis (kötü) olmayan değişikliklere neden olabilir. En iyi bilinen örnekleri gözde katarakt meydana gelmesi ve cilt hasarlarıdır.
Erkeklerde bir defada 3.5- 6 Gy ( 3 500 - 6000 mGy) dozun,
Kadınlarda bir defada 2.5 - 6 Gy ( 2 500 - 6000 mGy) dozun kısırlık yapması,
Bir defada alınan 5 Gy ( 5000 mGy) dozun gözde katarakt yapması radyasyonun deterministik etkilerine örnektir.
Stokastik Etkiler: Düşük dozlarda ortaya çıkması olası etkilerdir. Etkinin ortaya çıkması için bir eşik değer söz konusu değildir. Stokastik etkiler nedeniyle kanser olma olasılığının saptanmasında belirsizlikler vardır. Düşük dozlara maruz kalmış kişilerde kanser ortaya çıkması halinde, bunun radyasyon nedeni ile olup olmadığını belirlemek mümkün değildir. Bunu ortaya koyacak somut veriler yoktur. Düşük dozlar için stokastik etkilerin ortaya çıkması olasılığı yüksek doz almış kişiler ve hayvan deneylerinin sonuçlarına dayanılarak tahmin edilmektedir.
Stokastik etkilerle ilgili belirsizliklere bir yaklaşım getirmek için etkin doz birimi başına ölüm ihtimali katsayısı belirlenmiştir.
Düşük dozlar nedeniyle kanser olup ölme olasılığı katsayısı ;
1 Sv (1000 mSv) için 5 x 10 -2 olarak kabul edilmektedir.
Halkın her yıl almasına izin verilen doz düzeyi 1 mSv'dir.
Bu yaklaşımla;
1 mSv doz nedeniyle kanserden ölme olasılığının 100 000'de 5 olduğu varsayılmaktadır.
Bir değerlendirme yapmak için radyasyon dışındaki nedenlerden kanser olasılığının dünya genelinde bazı kanser türleri için %20'lere ulaştığı günümüzde meme kanseri için % 18'lere, kan kanseri için %9' lara ulaştığı ve bir kişide kanserin nedeninin düşük dozda radyasyon nedeniyle olup olmadığını anlamak olanaksızdır.
1/1 000 000 olasılıkla ölüme neden olan bazı risklerin karşılaştırılması
Bir nükleer tıp laboratuvarında 10 gün çalışmak
1.4 adet sigara içmek
Hava kirliliği olan bir yerde 2 gün geçirmek
480 km araba yolculuğu yapmak
1600 km uçak yolculuğu yapmak
2 ay sigara içen biri ile bir arada bulunmak
30 kutu diyet soda içmek
GEREKÇELENDİRME
OPTİMİZASYON
DOZ SINIRLARI
GEREKÇELENDİRME
Radyasyonun zararlı etkileri göz önünde bulundurularak, net bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilmemelidir.
OPTİMİZASYON
Tedavi amaçlı tıbbi ışınlamalar hariç, radyasyona maruz kalmayı gerektiren uygulamalarda bireysel dozun büyüklüğü, ışınlanacak kişilerin sayısı, olası tüm ışınlamalar için, ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanmalıdır .
Kişilerin alacakları doz (Medikal olanların dışında) sınırlandırılmalıdır.
ALARA: As Low As Reasonably Achievable: Uygulamaların günlük takibi ile risk azaltılarak net yararın atışı sağlanmalıdır.
Ekli dosyayı görüntüle 6809
18 yaşından küçükler radyasyon uygulaması işinde çalıştırılamazlar. Eğitimleri radyasyon kaynaklarının kullanılmasını gerektiren 16-18 yaş arasındaki stajyerler ve öğrenciler için etkin doz, herhangi bir yılda 6 mSv'i geçemez. Ancak el, ayak veya deri için yıllık eşdeğer doz sınırı 150 mSv, göz merceği için 50 mSv'dir.
Hamile radyasyon görevlileri için çalışma şartları yeniden düzenlenmeli ve doğacak çocuğun alacağı dozun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması sağlanmalıdır. Hamileliğin kalan süresi boyunca fetusun alacağı doz 1 mSv'i aşmamalıdır. Emzirme dönemindeki kadın çalışanlar, radyoaktif kontaminasyon riski taşıyan işlerde çalıştırılmamalıdır.
Doz Kısıtlamaları
Radyasyondan korunma da optimizasyonun sağlanması için kişisel dozlar, yıllık doz sınırları altında kalmak koşuluyla kaynak ve uygulama özelliklerine bağlı olarak kısıtlanır.
Limit değildir.
Doz Sınırlarının Uygulanmadığı Işınlanmalar
Doğal radyasyon (2-3 mSv/yıl) nedeniyle ışınlanmalar ve tıbbi ışınlanmalardan alınan dozlar, doz sınırlarına ilave edilmez.
Radyasyondan Korunma ile İlgili Uluslararası Kuruluşlar
1-Uluslararası Radyolojik Korunma Komitesi
http://www.icrp.org
2-UNSCEAR - Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
http://www.unscear.org
3-IAEA - Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı
http://www.iaea.org
4-EURATOM: Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu
http://europa.eu.int/comm/energy/nuclear/legislation/euratom_en.htm
İyonlaştırıcı Radyasyonun Biyolojik Etkileri
Radyasyondan Korunma İçin Biyolojik Olayların Değerlendirilmesi
DNA 'nın radyasyondan etkilenme süreci saniyenin çok küçük bir diliminde gerçekleşeceği gibi bu süreç yıllar da alabilir.
Etkileme Mekanizmaları
Doğrudan etkileme
İyonlaştırıcı radyasyonun DNA ile doğrudan etkleşmesi sonucunda ortaya çıkan DNA hasarı
Dolaylı Etkileme
Su moleküllerinin iyonizasyonu sonucunda oluşan serbest radikallerin hücre molekülleri ile etkileşimi nedeniyle ortaya çıkan hasar
Ekli dosyayı görüntüle 6810
Radyasyonun sağlık etkileri dozun büyüklüğüne ve vücudun ışınlanan bölgelerinin özelliklerine göre değişik zamanlarda ve farklı tiplerde ortaya çıkabilir.
Radyasyonun etkileri deterministik etkiler ve stokastik etkiler olarak sınıflandırılır.
Ekli dosyayı görüntüle 6811
Deterministik Etkiler:
Bir anda alınan çok yüksek bir doz birkaç hafta içinde ölüme neden olabilir. Örneğin; 5 Gy veya daha fazla dozun aniden alınması uygun tedavi yapılmadığı takdirde kemik iliği ve sindirim sistemi hasarları nedeni ile ölümle sonuçlanabilir. 5 Gy'e kadar olan dozlarda uygun tedavi yapıldığı takdirde kişilerin hayatı kurtarılabililir. Ancak 50 Gy'lik doz alınması halinde medikal tedavi yapılsa bile kesinlikle ölüm gerçekleşir.
Tüm vücudun değil de, vucudun belirli bir bölgesinin çok yüksek bir doz alması halinde ölüm olmasa da ışınlanan bölgede erken etkiler görülecektir. Örneğin cildin 5 Gy'lik dozu aniden alması halinde ciltte bir hafta içinde eritem (kızarıklık) ortaya çıkar. Benzer dozun üreme organları tarafından alınması halinde kısırlık meydana gelir. Bu tip etkiler radyasyonun deterministik etkileri olarak isimlendirilir. Bu tür etkiler ancak doz ve doz hızı bir eşik değeri geçtiği takdirde meydana gelir. Etkilerin şiddeti doz ve doz hızına bağlı olarak artar. Deterministik etkilerin diğer bir tipi ışınlanmadan uzun bir süre sonra ortaya çıkar. Bunlar genellikle öldürücü değildir. Fakat vücudun belirli parçalarının fonksiyon kaybına veya habis (kötü) olmayan değişikliklere neden olabilir. En iyi bilinen örnekleri gözde katarakt meydana gelmesi ve cilt hasarlarıdır.
Erkeklerde bir defada 3.5- 6 Gy ( 3 500 - 6000 mGy) dozun,
Kadınlarda bir defada 2.5 - 6 Gy ( 2 500 - 6000 mGy) dozun kısırlık yapması,
Bir defada alınan 5 Gy ( 5000 mGy) dozun gözde katarakt yapması radyasyonun deterministik etkilerine örnektir.
Stokastik Etkiler: Düşük dozlarda ortaya çıkması olası etkilerdir. Etkinin ortaya çıkması için bir eşik değer söz konusu değildir. Stokastik etkiler nedeniyle kanser olma olasılığının saptanmasında belirsizlikler vardır. Düşük dozlara maruz kalmış kişilerde kanser ortaya çıkması halinde, bunun radyasyon nedeni ile olup olmadığını belirlemek mümkün değildir. Bunu ortaya koyacak somut veriler yoktur. Düşük dozlar için stokastik etkilerin ortaya çıkması olasılığı yüksek doz almış kişiler ve hayvan deneylerinin sonuçlarına dayanılarak tahmin edilmektedir.
Stokastik etkilerle ilgili belirsizliklere bir yaklaşım getirmek için etkin doz birimi başına ölüm ihtimali katsayısı belirlenmiştir.
Düşük dozlar nedeniyle kanser olup ölme olasılığı katsayısı ;
1 Sv (1000 mSv) için 5 x 10 -2 olarak kabul edilmektedir.
Halkın her yıl almasına izin verilen doz düzeyi 1 mSv'dir.
Bu yaklaşımla;
1 mSv doz nedeniyle kanserden ölme olasılığının 100 000'de 5 olduğu varsayılmaktadır.
Bir değerlendirme yapmak için radyasyon dışındaki nedenlerden kanser olasılığının dünya genelinde bazı kanser türleri için %20'lere ulaştığı günümüzde meme kanseri için % 18'lere, kan kanseri için %9' lara ulaştığı ve bir kişide kanserin nedeninin düşük dozda radyasyon nedeniyle olup olmadığını anlamak olanaksızdır.
1/1 000 000 olasılıkla ölüme neden olan bazı risklerin karşılaştırılması
Bir nükleer tıp laboratuvarında 10 gün çalışmak
1.4 adet sigara içmek
Hava kirliliği olan bir yerde 2 gün geçirmek
480 km araba yolculuğu yapmak
1600 km uçak yolculuğu yapmak
2 ay sigara içen biri ile bir arada bulunmak
30 kutu diyet soda içmek
