Ü
Üye silindi 70925
Süleymaniye Kitap Şifahanesi'ndeki ehil eller, yüzyılların yorgunluğunu taşıyan el yazmalarını yok olmaktan kurtarıyor.
Yüzlerce yıllık Kur’an-ı Kerim’ler, atlaslar, kitaplar… Birbirinden kıymetli el yazması eserler, sabırla ve beceriyle yeniden hayat buluyor. Süleymaniye Kitap Şifahanesi'nde bir eşi daha olmayan eserler yok olmaktan kurtuluyor ve kültür mirasımız içinde yaşamaya devam ediyor.
El yazmaları yeniden hayat buluyor
Süleymaniye Kitap Şifahanesi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanlığı çatısı altında 2014’ten bu yana hizmet veriyor. Ancak geçmişi çok daha eski tarihlere, 1950’li yıllara dayanıyor.
El yazması eserler 1956’dan itibaren Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinin bünyesinde yer alan Cilt ve Patoloji Servisinde restore ediliyordu. Uzun yıllar hizmet veren bu kurumda dönemin teknik imkanları kullanılarak pek çok nadide el yazması eser, yok olmaktan kurtarıldı. Bu kurumun yerini alan Süleymaniye Kitap Şifahanesi ise, Mimar Sinan’ın inşa ettiği Süleymaniye Tıp Medresesi'nin tarihi binasında hizmet veriyor.
Yüzyılların yorgunluğunu üzerinde taşıyan nadide eserler, Kitap Şifahanesi'nde çağdaş teknolojinin tüm imkanları kullanılarak yenileniyor. Türkiye’nin dört bir yanından gelen el yazması eserler, dünya standartlarındaki uygulamalarla, deyim yerindeyse şifa buluyor.
En önemli aşama: Karar
Restorasyon ve konservasyon için Şifahane'ye getirilen eserler, pek çok aşamadan geçiriliyor. İlk önce eser, böcek şüphesine karşı derin dondurucuda -40 derecede 24 saat bekletiliyor. Ardından sırayı belgeleme aşaması alıyor. Ele alınacak eserle ilgili her türlü ayrıntı, bilgisayar ortamına aktarılıyor.
Ve sırayı belki de eserin kaderini belirleyen en önemli aşama alıyor: Konservasyon yöntemi kararı… Bu aşamada eserin fiziksel, kimyasal ve biyolojik bozulmaları saptanıyor. Çıkan sonuca göre de eser üzerinde yapılacak çalışmalar için bir yol haritası belirleniyor. Eserin restorasyonunda kullanılan yöntemler belirlendikten sonra uygulamaya geçiliyor.
Kitap Şifahanesinde her uzman, ayrı bir eser üzerinde çalışıyor. Yani başlangıcından bitimine kadar eser, aynı kişiye emanet ediliyor. Hem cilt hem sayfalar titizlikle elden geçirildikten sonra kitaplar adeta ilk günkü haline dönüyor.
Bir eser için aylar süren emek
Kitap restorasyonu ve konservasyonu işleminde çalışan uzmanlar, yıpranma durumuna göre aylarca aynı eser üzerinde çalışıyor. Öyle ki bir uzman yılda ortalama 4-5 eseri onarabiliyor. Sayısal verilere göre 2012-2018 yılları arasında Şifahaneye bağlı restorasyon servislerinde 800’e yakın eserin restorasyonu gerçekleşti.
Bu önemli işi öğrenmek isteyenler için Şifahanede eğitim de veriliyor. Süleymaniye Kitap Şifahanesi, tarihi binasının içindeki teknolojik imkanlar sayesinde geçmiş ve gelecek arasında köprü olmayı sürdürüyor.
Eski kitaplar genellikle üç dertten dolayı hastaneye getiriliyorlar:
Mantarlaşma, Cetvel Kırığı ve Mürekkep Yanığı
Cetvel kırığı, sayfa kenarlarındaki süslemelerde kullanılan altın ayarının düşük olması nedeniyle oluşur. Altının içindeki bakır, oksitlenerek kâğıdı yakar.
Mürekkep yanığında da mürekkebin içindeki demir oksitlenir ve kâğıtta küçük yanıklar, delikler oluşur.
Mantarlaşma, kitabın içine yerleşen bakterilerin oluşturduğu bir hastalıktır. Sayfalar saf alkolle silinip temizlenir. Hastalıklı yani mantarlaşmış yerler bıçakla kesiliyor ve Japon kâğıdı ile onarılır. Japon kâğıdının dışındaki tüm kâğıtlar çok dayanıksızdır.
Kitaplara ciltleri yapan ve gerektiğinde restore eden ustalara mücellit denir.
Kitapların en büyük hastalığı okunmamaktır. Bir kitap okunduğu ve ilgi gördüğü sürece hastalanmaz. O yüzden elimizde bulunan bütün kitapları ara sıra açıp okumak, sayfalarına göz gezdirmek kitaplar için çok iyidir. Ayrıca kitap çok okumakla eskimez, asıl tam tersi kullanıldıkça taze durur. Ancak tozlu raflarda duran kitaplar eskir, nemlenir, böceklenir.
Kitapları hastalıklardan korumak için ona zarar veren şeylerden uzak tutmak gerekir. Nem, toz, yüksek ısı, mantar ve böcekler kitapların yıpranmasına, eskimesine ve çürümesine sebep olur. O yüzden kitapları bunlardan muhafaza etmelidir.
Kitap Kurtları
Kitapların en büyük düşmanlarından biri de kitap kurtlarıdır. Kitap kurtları uzun süre kitaplıkta kalmış kitapları yemeye başlar ve kitaplarda delikler açar. Kitabı kullanılamaz hale getirir. Eskiler kitapları bu kurtlardan korumak için kitapların başına Arabî harflerle “Kebîkeç” yazarlarmış.
Kitapların Sağlığını Korumak İçin Neler Yapabiliriz?
• Kitaplar direk güneş alan yerlere bırakılmamalıdır.
• Kitaplıkların bulunduğu oda nemden uzak, havadar olmalıdır. Ayrıca kitaplara sıvı dökmemeye çalışmalıdır.
• Kitaplara zarar verebilecek haşerelere karşı önlem alınmalıdır.
• Ciltsiz kitaplara cilt taktırılmalıdır.
Alıntı
Moderatör tarafında düzenlendi:
