Psikolojik esneklik

Psikolojik esneklik, bireyin stres, travma, başarısızlık, belirsizlik ve duygusal çalkantılar gibi yaşamın kaçınılmaz zorlukları karşısında zihinsel ve duygusal dengesini koruyabilme, gerektiğinde yeniden denge kurabilme kapasitesidir. Bu esneklik, kişinin içsel kaynaklarını etkin bir şekilde kullanarak olaylara uyum sağlaması, değişim karşısında katılaşmadan çözüm yolları araması ve değerlerinden sapmadan ilerleyebilmesi anlamına gelir. Esnek insanlar, olumsuzluklar karşısında ya inkâr ya da panik içinde savrulmak yerine, durumu kabullenip ondan öğrenmeye çalışırlar. Bu da onların ruhsal sağlamlıklarını artırır ve daha sağlıklı kararlar almalarını sağlar.

Psikolojik esneklik, birkaç temel unsurun etkileşimiyle gelişir. Bunlardan biri farkındalıktır; kişi, içinde bulunduğu anı yargılamadan gözlemleyebilir ve duygularının farkında olabilir. Diğeri ise kabuldür; birey zorlayıcı duyguları bastırmak yerine onları anlamaya ve kabullenmeye çalışır. Ayrıca değer odaklı yaşamak, bireyin yönünü belirler. Hayatta neyin önemli olduğunu bilen bir kişi, zorluklar karşısında bu değerler doğrultusunda davranarak hedefinden sapmaz. Bilişsel ayrışma yeteneği ise kişinin, zihninde beliren olumsuz düşüncelerle özdeşleşmeden onları birer düşünce olarak görebilmesini sağlar. Böylece düşünceye değil, değere odaklı hareket eder. Tüm bu bileşenler, kişinin kriz anlarında kendini daha sağlam bir şekilde toparlamasına olanak tanır.

Psikolojik esneklik doğuştan gelen bir yetenek değil, öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir zihinsel beceridir. Farkındalık çalışmaları, meditasyon, bilişsel davranışçı terapi teknikleri ve anlam odaklı psikolojik yaklaşımlar bu beceriyi güçlendirmeye yardımcı olur. Özellikle zorlayıcı yaşam deneyimlerini birer ders olarak görmek, bireyin kendini yeniden inşa etmesine olanak tanır. Esneklik, hayatın mutlak anlamda iyiye gitmesini sağlamak yerine, kötüye giderken bile kişinin sağlam kalabilmesini mümkün kılar. Bu da duygusal dayanıklılığın özüdür.

Bazen, modernize edilmiş farkındalıktan çıkıp bambaşka bir kalıp ile sorguluyorum : Sistemi düzeltmek yerine, bireyi sistemin içerisinde işlevsel hale getirmeye çalışmak pasif bir uyum beklemek anlamına gelmez mi ?

Son dönemde çevremde şahit olduğum enteresan bir - katlanma kültürü - var. Strese katlanma, duygusal çalkantıya katlanma, travmaya katlanma gibi.. Birey, içinde bulunduğu karmaşık hali bir çeşit farkındalık ve kabulleniş olarak ele alıyor. Ne yazık ki pasif bir uyuma sahip olması adına manipüle ediliyor. Çünkü bireysel farkındalığın, dışarıdan bir besleme olmadan mümkün olmayacağını düşünüyor.

Kapitalizm, sistemsel sürdürülebilirlik ister. Haliyle günümüzde farkındalık kelimesinin, kişinin üretkenliğini korumaya hizmet eden bir araç haline geldiğini düşünmeden edemiyorum.

Psikolojik esneklik, iç sesimin "ben bu saçmalığa daha fazla dayanamam" dediği yerde, bir başka içten yükselen sesimin "aslında dayanırsın çünkü sen bundan daha saçma birisin" demesidir.