Mefetseger
Elit Üye
Sagittarius (Yay) Takımyıldızı’nın adı Latincede "okçu" anlamına gelir. Antik Yunanlılar takımyıldızı elinde yayı ile insan başlı bir at olarak aktarırlar, onlara ne ilham verdi bilinmez. Günümüz astronomları o okçudan gelebilecek ölümcül bir atıştan endişe ediyorlar.
Wolf-Rayet yıldızları (kısaca WR olarak anılırlar) güneşin 20 katı ağırlığında, yıldız rüzgârları nedeniyle kütlelerini hızla kaybeden, hızları saniyede 2000 kilometreye kadar çıkabilen yıldızlardır. Yaşamları bir süpernova patlamasıyla noktalanır. İlk örneği 1867 yılında Charles Wolf ve Georges Rayet tarafından gözlemlenmiştir. WR yıldızları, masif ve parlak yıldızlarının yaşam döngüsünde normal bir evredir. Bu evredeki yıldızlardan geniş ve güçlü helyum ve nitrojen yayımı veya helyum, karbon, oksijen yayımı gerçekleşir. Samanyolu’muzda yaklaşık 230 tane WR gözlemlenmiştir, bunların 100 kadarı Büyük Macellan Bulutu’ndadır. WR yıldızlarının orijinlerinin O tipi yıldızlar olduğu düşünülmektedir.
Morgan-Keenan sınıflandırmasına göre Güneşimiz G sınıfı bir yıldızdır.
WR yıldızlarının bazılarının merkezinde ikili yıldız sistemleri vardır, yani birbiri etrafında dönen iki tane yıldız. Yıldız rüzgârları, bir yıldızın üst atmosferinden dışarı gaz fışkırtmasıdır. İkili WR sistemlerindeki yıldızların rüzgârları birbirleriyle etkileşip fırıldak gibi bir şekil ortaya çıkarabilirler.
Yıldız Rüzgarı
Dünyamızdan 8000 ışık yılı uzaklıktaki WR 104 ikili bir Wolf-Rayet sistemi, 8 yıl önce keşfedildi. Sistem O ve B tiplerinde yıldazlardan oluşuyor ve bize görece yakın sayılır: Dünyamız ile Samanyolu’muzun merkezi arasındaki mesafenin dörtte biri uzaklıkta. Sydney Üniversitesi 6 yıldır WR 104’un gözlemliyor, fotoğraflarını çekiyor. Yay takımyıldızı içinde yer alan sistem, kozmik bir saat gibi her 8 ayda bir dönüşünü tamamlıyor. 6 yıl boyunca, sistemin dönüşüne göre kameralarını çevirerek 11 fotoğraf çeken bilim adamları bunun üzerimize çevrilmiş dev bir ışın tabancası olabileceğini söylüyorlar!
WR 104, yaşamının son evresine geldiğinde korkunç bir süpernova patlaması ile ölecek ve yıldız sistemi patlama sırasında çok kuvvetli bir gama ışını huzmesini dünyamıza gönderebilir. Araştırmacılar sekiz yıllık çalışmalarından elde ettiklerini bir araya getirdiklerinde bu sistemin Dünya ile aynı eksen üzerinde olduğunu görmüşler. Bu çıkarımı yapmaya yardım eden şey sistemin kuyruğu; kuyruk nerdeyse mükemmel bir spiral şeklinde duruyor. "Ancak ikili sitemin tam tepesinden bakarsanız böyle bir şey görebilirsiniz." diyor Avustralyalı bilim adamları. Bu noktada durup "Aman canım, 80 katrilyon kilometre ötede patlayan patlasın, bize ne kadar zarar verebilir ki'!" diyebilirsiniz. Gezegenimizi tutturma olasılığı az da olsa, dikkate değer sonuçları olabilecek bu olaya dikkat kesilmiş bilim adamları var.
Bu noktada Astronom Phil Plait’in sıraladığı olasılıkları aktaralım. "Böyle bir gama ışını patlaması ozon tabakamıza zarar verecektir. Tabakanın ortalamada %30 kadarı, yer yer %50’yi bulmak üzere, yok olabilir. Bu ışınlar atmosferimizde azot dioksit oluşmasına sebep olacak. Azot dioksit kırmızı-kahverengi bir gazdır, bu gazın oluşturduğu pus da büyük olasılıkla Güneş ışınlarını engelleyerek Dünya'nın soğumasına neden olacak. Aynı zamanda suda çözünebilen bu azot dioksit, asit yağmuru olarak yeryüzüne iner. Kesin olarak bilemediğimiz şeyler de var: Gama ışını ile birlikte Dünyamıza gelecek olan atom altı parçacıklarının yaratacağı etkiler."
Gama ışınlarının bu mesafeden dünyamıza kadar gelip gelemeyeceğini, gelirse şiddetinin ne olacağını bilmiyoruz. Böyle bir şeyi modellemek pek de kolay değil. Fakat en kötü ihtimali düşündüğünüzdedurum pek de iç açıcı değil: Toplu yok oluş.
WR 104’ün yıldızlarının ne zaman patlayacağı, süpernova patlamasının ardından gama ışını patlaması yapıp yapmayacağı konusunda emin değiliz. En fazla birkaç yüz bin yıl içinde patlayacaklarını söyleyebiliyoruz (aslında bir astronoma soracak olursanız bu oldukça kısa bir süre). Ne kadar uzakta olursa olsun namlusunu bize doğrultmuş bir silaha dikkat etmekte fayda var, önümüzdeki yıllarda bu sistem hakkında daha fazla şey öğreneceğimiz kesin.
Kaynak:Tübitak
