Semazenlik Eğitimi

Sema meşk(eğitim)i,”Meşk Tahtası” da denen,bir kenarının uzunluğu takribi bir arşın(70-80 cm)olan,kare şeklinde bir tahta (Sema Tahtası)üzerinde yapılan egzersizle başlardı.Bu tahta ceviz veya ıhlamur ağacındandı.Orta kısmında başparmak tırnağı büyüklüğünde (takriben iki santimetre çapında) bakır veya pirinçten mamul,yuvarlak bir kabara çivisi vardır.Günümüzde ancak müzelerde görebildiğimiz eski meşk tahtalarında çivinin etrafı, egzersizler sırasındaki ayak hareketlerine bağlı olarak aşınmaya uğramıştır.

Semazen olmak isteyen derviş,sağ avucuna bir miktar tuz koyarak bu tahtanın yanına gelirdi.Evvela “baş keser”di.Sol dizini yere dayardı. Sağ dizini bükerek yere çökerdi. Çiviyi öptükten sonra, avucundaki tuzu çivinin etrafına serperdi.

Tuz, meşk esnasında ayağın rahatça kaymasını sağladığı gibi, ayakta bül gelişip epidermisin ülseresyon sonucu yara olmasını da engeller. Mevlana Dergâhı’nın açık olduğu yıllarda, Konya halkı arasında, Tavus baba’ya tuz adama âdeti vardı. Tavus baba’ya adanan bu tuzlar, sema meşkine başlayanlarca kullanılırdı.

Bundan sonra derviş ayağa kalkardı. Tekrar baş kestikten sonra tahtanın üzerine çıkardı. Sema meşki çıplak ayakla yapılırdı. Sol ayağının başparmağı ile ikinci parmağı arasına çiviyi alırdı. Ayağın iyice dönebilmesi için bu çivinin etrafındaki aşınmış, çukurlaşmış yerlere ve çivinin çepeçevre etrafına, bir miktar ince tuz serpilirdi. Sağ kolu üstte olacak şekilde kollarının göğsünün üzerinde çaprazvari bağlardı. Avuçlarının omuz başına koyardı. Sağ ayağını,sol ayağına dik vaziyette ve biraz açıkta tutardı.Sol ayağını,topuğunu kaldırmadan sağa doğru çevirirdi.Topuğunu mümkün olduğu kadar sağa çevirdikten sonra,sağ ayağını yerden kaldırırdı.Sol ayağının dizi hizasından,buna dik şekilde yere basardı.

Burada dikkat edilecek nokta, sol ayağın hiç kaldırılmaması ve dizin hiç bükülmemesi gerektiğiydi. Sağ ayak itici motor fonksiyonu görürdü. Sağ ayağın itişi sayesinde bütün vücut bir dönüş yapardı.

Semazenlikte sağ ayağa “Çarh(çark)”, sol ayağa ise Direk adı verilirdi. Bu şekilde dönmeye “Çark Atma” denirdi. Çark atmak, sağ ayağı bulunduğu yerden alıp, sağdan sola doğru dönerek, yine aynı noktaya bırakmak suretiyle yapılırdı. Bu sırada direk(sol) ayağın topuğu tahtadan hiç kaldırmadan, soldan sağa doğru çevrilerek eski pozisyonuna getirilirdi. Yapılan bu harekete “Tam Çark Atış” denirdi.

Çark atmak, yani sağ ayağı kaldırıp sola doğru atarak yere basmak, ne kadar hızlı olursa, bu ayağın yere basıp kalkması da o kadar hızlılaşır ve adeta yere konup kaldırılması aynı zamanda olduğundan, iyice dikkat edilmedikçe bu hareket fark edilmez, sadece sabit olan sol ayak görülür. Bu yüzden halk, ”Mevleviler tek ayaküstünde döner” der.


Alıntı