Hat Sanatı

İslâm'da hat sanatı, Arap harfleri çevresinde oluşmuş güzel yazı sanatıdır. Hat, Arapça çizgi demektir. Hat sanatı Arap harflerinin 6. yüzyıl ila 10. yüzyıl arasında geçirdiği bir gelişme dönemiyle ortaya çıkmıştır. Devamı hattı daha güzel şekillerde, değişik kurallar çerçevesinde yerine ve zamanına göre geliştirmek olmuştur.

Hat sanatının doğduğu dönemde ortaya çıkan altı tür yazı vardır: Kûfî, Nesih, Rika, Reyhânî, Sülüs ve Tevkî. Bunlara Sitte denir. Yazı türlerinden köşeli olan Kûfî, yuvarlak olan ise Nesih, Sülüs, Rika, Tevkî, Tomar, Muhakkak ve Gubarî gibi hatlardır. Bölgelere göre hatlar Mağribî (Kayrevânî, Endülüsî, Fâsî, Mağribî, Sudanî), Tâlik (Tâlik, Nestâlik, Divanî, Şîkeste, Divanî Celî), ve Uzakdoğu (Sinî, Cavî) olarak ayrılabilir.

Kaynak Vikipedi (yare-i yarim'e teşekkürler)

Bir ekleme yapayım,hat sanatına son şeklini veren Türkler olmuştur islamda resim yapılmasına hoş bakılmamasından dolayı müslümanlar hat ve tezhip sanatına önem vermişler.Yazıya önem verilmesi daha çok hz.ali döneminde oldu yazıyı güzel yazmanın temelleri mekkede başladı sonra mısıra geçti son halinide istanbulda aldı bunun için şu sözü söylerle Kuran mekke'de indi mısır'da okundu istanbulda yazıldı.

İstanbuldaki hat sanatı islam aleminin diğer yerlerinde pek yoktur bu sebepten günümüzde hat sanatı satışlarının kalbide istanbuldadır
avrupadan arabistandan katardan vb. bir çok yerdeki koleksiyonerler tablo sahibi olmak isteyenler hep istanbula gelmektedir.






Rica ederim ori birşey değil

Hat Çeşitleri

Kufi Hat
Bütün harfleri köşelidir. İslam hat sanatı dendiğinde en eski olarak kabul edilir. Dik, sert ve köşeli bir yazı türüdür. İsmini Irak’ın Kufe şehrinden almıştır.


(La ilahe illallah)


Sülüs Hat
Sülüs kelime olarak üçte bir anlamına gelir. Sülüs hat ile yazılan harfler asıl harfe nispetle üçte ikisi düz, üçte biri ise yuvarlak şeklinde yazılmakta olup bu hattı ilk vezir ibn-i Mukla tarafından yazılmaya başlanmıştır. Bu hat Reyhani hattına göre yumuşak bir görünüme sahiptir. Genel olarak cami, Kervansaray, Mezar taşı, Medrese kitabelerinde ve süs olarak yazılan levhalarda sülüs tarzı hat yaygındır. İslam hat sanatı dendiğinde sülüs hattı çokça kullanılmaktadır.




Nesih Hat
Nesih hat sözlük anlamı olarak ortadan kaldırmak manasına gelir. Diğer yazıların hususen kufi hattının hükmünü ortadan kaldırdığı için bu isim verildiği düşünülmektedir. Sülüs hattının küçük şekliyle yazılmış halidir. Kuran-Kerim Mushafları genel olarak nesih hatla yazılmaktadır.




Rika Hat
Rika hat ziyadesiyle Osmanlı Türkleri kullanmıştır. Rika Hat Tevki Hattı gibi ancak onun kurallarına bağlı sülüs tarzında yazılan bir hattır. Sözlük anlamı olarak “küçük sayfa” anlamına gelir. En çok kullanılan el yazısı biçimidir. Seri bir şekilde yazılabilir. Kuran sayfalarının sonundaki dualar, vakıf işlerinde ve icazetnamelerde kullanılmıştır.




Reyhani Hat
Reyhani Hat bu ismi reyhani çiçeğine benzediği için aldığı rivayet edilmektedir. Muhakkak hat ile yazılmış hattın küçültülmüş şeklidir Reyhani hat. Sülüs ve nesih arasında bulunan ilişki Muhakkak ve reyhani arasında da bulunmaktadır. Nesih yazının yatay kısımları daha yatkın, uzundur ve büyük olduğundan nesih karşısında tutunamamıştır. Kuran-ı Kerim’in yazılmasında kullanılmıştır.




Tevki Hat
Sülüs hat kuralları gibidir ancak daha küçük hatta özensiz olarak yazılır. Tevki hat denilince en belirgin özelliği birleşmeyen harfleri birbiriyle bağlanabilmesidir. Halife ve vezirlerin mektupları Tevki Hat ile yazılırdı. Tevki hat genellikle vakıf işlerinde kullanılmıştır.




Diğer Hatlar
İslam Hat Sanatı temelinde bu hatlar kullanılmakla beraber zamanla bu hatlardan yeni hatlar da ortaya çıkmıştır bunlara örnek olarak.

Talik Hat
Talik Hat 14. yy’da Tevki hattının İranlılar tarafında geliştirmesiyle ortaya çıkmış bir hattır. Asma asılma anlamına gelir. Bu isim harflerin havada birbirine asılmış gibi durmasından verilmiştir. Her harfi yuvarlamsı olup düz hattı yoktur. Talik hattı İran’da nestalik olarak adlandırılır. İran’da bir santim yada daha fazla genişlikte kalemle ile yazılmış şekline celi talik ismi verilir. İran’da resmi yazışmalarda kullanılmıştır.




Muhakkak Hat
Muhakkak Hat muntazam ve muhkem manasına gelir. Sülüs hat ile karşılaştırıldığında daha büyüktür.. Kufi Hat gibi görünür. Harfleri ve kelimeleri belirgin olup dönüş noktaları köşelicedir. Muhakkak hat biraz büyükçe gibidir. 16. yy sonra pek kullanılmamıştır. Kuran-ı Kerim’in yazılmasında kullanılmıştır.




Divani Hat
Divani Hat 15. Yüzyılda İranlılardan Osmanlılara gelen Talik hat kısa zamanda büyük bir değişikliğe uğramış ve Osmanlılarda resmi yazışmalar için kullanılmıştır. Bu nedenle divani ismini almıştır. Devletin üst seviyede yapılan yazışmalarda kullanılan hat Celi divani olmuştur. Hem divani hat hem celi divani hat Türklerin icadıdı olan hatlardır.




Müsenna Hat

Müsenna hat aynalı yazı olarak da bilinir. Levha ve kitabelerde kullanılan müsenna hat sülüs ve celi sülüs hattının karşılıklı olarak çift yazılan şeklidir.

Siyakat Hat
Siyakat Hat kufi hat gibidir. Siyakat hat tapu kayıtlarında, arazi ve emlak defterlerinde ve malî kayıtlarda arşiv belgelerinde kullanılmıştır. Tapu kayıtları ihtisas sahiplerinin elinde kalsın, herkes bu defterleri karıştırmasın diye icat edilmiş olabilir. Yazılar şifreli gibidir. Yazı çeşitleri içerisinde anlaşılması ve okunması en zor olanıdır. Okunması için ciddi bir ihtisasa gerek vardır. Yazanın kaleminin inisiyatifine kalmış, siyak ve sibak karinesiyle okunabilecek bir yazı şeklidir.