CLOUD
Kayıtlı Üye
- Katılım
- 14 Ocak 2017
- Mesajlar
- 55
- Tepkime puanı
- 152
SİN TAPINAĞI;
Harran’daki Ay Tanrısı Sin’in tapınağının, Asur kralı Salmaneser 3 (M.Ö. 859-824) ve ondan iki yüz yıl kadar sonra da Asur yazıtlarında krallık tacını Harran’da giydiği kaydedilen Asurbanibal tarafından onarıldığının kayıtları vardır.Mısır seferine giderken Harran’a uğrayan Asur Kralı Esarhaddon, Harran’daki tapınakta Ay Tanrısı Sin’den zafer dileğinde bulunmuştur.Asur Kralı Ashurbanibal(Sardanapalus) de, kendi küçük kardeşini Sin Tağınağı’na yüksek rahip olarak yerleştirir.Son babil Kralı Nabonidus’un (Nabunaid) da gördüğü bir rüya üzerine kendi yönetiminin üçüncü yılında aynı tapınağı onarmış.
Takvimin ve bereketin de tanrısı olan Sin'in sembolleri hilal, boğa ve üç ayaklı bir iskemledir. Babil ve Asur'un büyük şehirlerinde tapınakları bulunan Sin'in iki ana tapınağı vardır; güneyde Ur ve kuzeyde Harran. Ur'daki baş tapınağının adı E-gish-shir-gal = "Yüce Işığın Evi", Harran'daki tapınağının adı ise E-khul-khul = "Zevklerin Evi" idi.
Astral-teolojik sistemde 30 sayısı ile temsil edilirdi. Büyük bir ihtimalle 30 sayısı bir kameri aydaki ortalama gün sayısından (yaklaşık 29.53) türemiştir.
HARRANÎLER VE AY TANRISI
Tarih boyunca Harrânîler eski Mezopotamya politeizmine bağlı kaldılar. Uzun zaman hâkimiyetleri altında yaşadıkları Asur ve Bâbilliler’in yıldız ve gezegenleri temsil eden tanrılar kültü Harrânîler’in inanç sistemlerinin merkezini oluşturdu. Asur ve Bâbil dönemlerinden İslâmî döneme kadar yedi gezegenle ilişkili tanrılar (Sin, Şamaş, İştar ya da Atargatis, Mara Samya ya da Ares, Girgis, Bel ve Nabu ya da Nabig) ve bunların ailelerinden oluşan tanrılar grubu (Sin’in eşi Ningal, ateş tanrısı Nusku ve Nusku’nun eşi Sadarnunna gibi) Harran panteonuna hâkim oldu. Tanrılar panteonunun zirvesinde sürekli olarak ay tanrısı Sin vardı. Harrânîler’in Sin kültü ve bu kültü temsil eden Ehulhul, Uzumu ve Deyr Kādî gibi Harran’daki meşhur tapınaklar, Asur ve Bâbilliler döneminden itibaren Harran’ı ve Harrânîler’i bölgede şöhrete kavuşturan başlıca âmiller oldu. Öyle ki yörenin krallıkları arasında yapılan antlaşma ve sözleşmelerde Harrânîler’in ay tanrısı Sin’in adı yer alıyor, hatta bazı antlaşmalar Harran’daki meşhur Sin Tapınağı’nda yapılıyordu. Bâbilliler döneminde “ilu ša ilâni” (tanrıların tanrısı), “šar ilâni” (tanrıların kralı) ve “bel ilâni” (tanrıların efendisi, rabbi) olarak adlandırılan ay tanrısı Sin, Harrânîler’in en büyük tanrısı olma özelliğini asırlar boyu devam ettirdi. Sin, Romalılar döneminde Harrânîler’ce “mar alâhe” (tanrıların efendisi, rabbi) olarak adlandırıldı. Harran’ın VII. yüzyılda müslümanlarca fethedilmesiyle İslâm kültürünün etkisi altına giren Harrânîler’in inanç sisteminde Sin hâlâ tanrılar sisteminin zirvesindeydi; bu dönemde de önceki devirlerdeki lakaplarına uygun olarak “ilâhü’l-âlihah” (tanrıların tanrısı) ve “rabbü’l-âlihah” (tanrıların rabbi) olarak adlandırıldı.
Harrânîler, Sin’in başkanlığındaki gök tanrıları panteonunun yanı sıra ikinci dereceden önemli olan diğer tanrı ve tanrıçalara da inanç sistemlerinde yer verdiler. Harran teolojisinde bu tanrılar, genellikle Harran civarındaki toplumların tapındıkları tanrısal güçlerdi. Meselâ çöldeki Araplar tarafından yaygın olarak tapılan Lât ve Uzzâ, Mezopotamya bölgesinin bereket tanrısı Tammuz (Dumuzi), cin ve şeytanlar tanrısı Şamal (Salûğa), şans tanrısı Gad, yağmur ve fırtına tanrısı Adad bunlar arasında sayılabilir.
HARRANÎLER
Yerleşim merkezleri olan Harran’a nisbetle komşularının Harrânîler adını verdiği topluluk İslâmî kaynaklarda bu isimle, ayrıca Harnânîler ve Harbânîler şeklinde zikredilmiş, Kesdânîler (Kasdeliler), Keldânîler ve Nabatîler olarak da anılmıştır. Halife Me’mûn’dan sonraki döneme ait kaynaklarda Harranlı Sâbiîler şeklinde bir adlandırma daha görülmekle birlikte Bîrûnî, İbnü’n-Nedîm, Hamza el-İsfahânî ve Ebû Abdullah Muhammed el-Hârizmî gibi müelliflerin belirttikleri gibi Me’mûn dönemi öncesindeki Harrânîler’in Sâbiî adıyla bir ilgisi yoktur.
İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist’inde verdiği ayrıntılı bilgilere göre Me’mûn, 830’da Bizans’a karşı çıktığı hayatının son seferi sırasında Harran’a uğradığı zaman kendisini karşılayanlar arasında özel giysileri ve saç tipleriyle dikkat çeken paganist Harrânîler de vardı. Me’mûn onlara kim olduklarını sorunca, cizye hukukuna tâbi Harrânîler olduklarını söylediler; ancak bu cevabın Me’mûn’u tatmin etmemesi onları telâşlandırdı. Me’mûn, Harrânîler’den ya müslüman olmalarını veya cizye karşılığında İslâm devletinde yaşama hakkından faydalanabilmeleri için Allah’ın Kur’an’da isimlerini andığı dinî gruplardan birine girmelerini istedi; aksi takdirde Bizans seferinden döndüğünde hepsini cezalandıracağını bildirdi. Bunun üzerine Harrânîler’den bir kısmı hıristiyan, bir kısmı da müslüman oldu; kalanlar ise o sırada Güney Mezopotamya’da yaşayan ve dışa kapalı bir cemaat yapısına sahip olduklarından fazla dikkati çekmeyen Sâbiîler’in adını benimseyerek bundan sonra Harranlı Sâbiîler ismiyle anılmaya başlandılar. Bu bilgiler Harrânîler’in, Me’mûn’un ağır tehdidi karşısında bir kurtuluş yolu olarak gördükleri zimmîlik statüsünü devam ettirebilmek için Sâbiî ismine sığındıklarını açıkça göstermektedir. Nitekim Bîrûnî de Me’mûn döneminden önceki Harranlı putperestlerin komşularınca “putperestler” veya “Harrânîler” olarak adlandırıldığını vurgulamakta, fakat Sâbiî isminden söz etmemektedir (el-Âs̱ârü’l-bâḳıye, s. 315).
Harran’ın tarihte bilinen en erken dönemlerinden Moğollar’ca yerle bir edildiği XIII. yüzyıla kadar, ay tanrısı Sin liderliğindeki yıldız ve gezegen kültüne dayalı paganist dinî yapılarını devam ettiren Harrânîler’le ilgili kaynaklar başlıca üç grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi Harrânîler’e ait olan yazılı kaynaklardır. İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist’inde naklettiği “Beş Sır Kitabı”, İbn Vahşiyye’nin Ârâmîce bir nüshadan Arapça’ya tercüme ettiği el-Filâḥatü’n-Nabaṭiyye ve yine Ârâmîce’nin bir diyalektinden Süryânîce ve Arapça’ya kısmen tercüme edilen “Bâbânın Kitabı”, Harrânîler’e ait önemli yazılı kaynaklar arasında zikredilebilir. Orijinal nüshaları mevcut olmamakla birlikte Süryânîce ve Arapça çevirileri bulunan bu kaynaklar Harrânîler’in inançları, ibadetleri ve diğer özellikleriyle ilgili ilk elden bilgiler ihtiva etmektedir. Onlar hakkında ikinci kaynak, Harran ve civar bölgelerinden elde edilen arkeolojik bulgu ve kalıntılardır. Bu malzeme arasında Asurca ve Süryânîce kitâbeler, çeşitli figür ve kabartmalarla mezar ve tapınak kalıntıları bulunmaktadır. Bu konuda üçüncü tür kaynak ise Ortaçağ’a ait Arapça ve Süryânîce eserlerdir. Harrânîler’in tarihleri, inançları ve ibadet sistemlerine dair çeşitli bilgileri, gözlem ve değerlendirmeleri ihtiva eden bu kaynaklar arasında Tel Mahreli Dionysius, Bar Habraeus ve İbn Meymûn (Maimonides) gibi gayri müslim yazarların eserleriyle başta Mes‘ûdî, İbnü’n-Nedîm, Bîrûnî, İbn Hazm ve Şehristânî olmak üzere Abdülkāhir el-Bağdâdî ve Şemseddin ed-Dımaşkī gibi birçok İslâm âlimince kaleme alınmış kitaplar sayılabilir.
HARRANÎLER'İN İBADET SİSTEMLERİ;
Tanrılar adına kurban kesmek, adaklar adamak, mâbedlerde çok defa o tanrıları sembolize eden heykeller önünde çeşitli tapınma törenleri düzenlemek ve bu tanrılar adına yılın çeşitli zamanlarında bayram ve merasimler tertip etmekten ibaretti. Bundan başka büyü, sihir ve astroloji Harrânîler’in ibadetleri arasında önemli bir yer tutuyordu.
İslâmî dönemde yaşayan Harrânîler hakkında bilgi veren bazı kaynaklar, Harrânîler’in tarih boyunca sıkı sıkıya bağlı kaldıkları bu paganist yapının yanı sıra Ortaçağ’da yaşayan Harrânîler’in inanç sistemlerinde bir çeşit monoteizme de yer verildiğini ifade ederler. Buna göre Harrânîler, her şeyin üzerinde olan yüce bir yaratıcının varlığını kabul eder ve onu, “Hiç ölmeyendir, kötülük etmeyendir” gibi olumsuz niteliklerle tavsif ederlerdi. Harrânîler’ce “ilk sebep” olarak adlandırılan ve tam olarak kavranılamaz, tanımlanamaz olarak görülen bu yüce varlık sadece yaratma gibi önemli işleri yapan, yarattığı varlıklarla ilgili diğer işleri ise öbür tanrısal güçlere bırakan bir varlıktır. Gök tanrıları, bu yüce yaratıcı ile diğer varlıklar (özellikle insanlar) arasında aracı ilâhlar olarak görev ifa ederler. Ayrıca Ortaçağ’da Harrânîler, ilk sebep olan yüce varlıktan çıkan ve akıl, nefis, düzen, şekil, zaruret (bazı nüshalarda sûret, bk. Livre des religions et des sectes, II, 171) şeklinde sıralanan beş temel ilâhî unsura da inanırlardı.
Alıntı
Harran’daki Ay Tanrısı Sin’in tapınağının, Asur kralı Salmaneser 3 (M.Ö. 859-824) ve ondan iki yüz yıl kadar sonra da Asur yazıtlarında krallık tacını Harran’da giydiği kaydedilen Asurbanibal tarafından onarıldığının kayıtları vardır.Mısır seferine giderken Harran’a uğrayan Asur Kralı Esarhaddon, Harran’daki tapınakta Ay Tanrısı Sin’den zafer dileğinde bulunmuştur.Asur Kralı Ashurbanibal(Sardanapalus) de, kendi küçük kardeşini Sin Tağınağı’na yüksek rahip olarak yerleştirir.Son babil Kralı Nabonidus’un (Nabunaid) da gördüğü bir rüya üzerine kendi yönetiminin üçüncü yılında aynı tapınağı onarmış.
Takvimin ve bereketin de tanrısı olan Sin'in sembolleri hilal, boğa ve üç ayaklı bir iskemledir. Babil ve Asur'un büyük şehirlerinde tapınakları bulunan Sin'in iki ana tapınağı vardır; güneyde Ur ve kuzeyde Harran. Ur'daki baş tapınağının adı E-gish-shir-gal = "Yüce Işığın Evi", Harran'daki tapınağının adı ise E-khul-khul = "Zevklerin Evi" idi.
Astral-teolojik sistemde 30 sayısı ile temsil edilirdi. Büyük bir ihtimalle 30 sayısı bir kameri aydaki ortalama gün sayısından (yaklaşık 29.53) türemiştir.
HARRANÎLER VE AY TANRISI
Tarih boyunca Harrânîler eski Mezopotamya politeizmine bağlı kaldılar. Uzun zaman hâkimiyetleri altında yaşadıkları Asur ve Bâbilliler’in yıldız ve gezegenleri temsil eden tanrılar kültü Harrânîler’in inanç sistemlerinin merkezini oluşturdu. Asur ve Bâbil dönemlerinden İslâmî döneme kadar yedi gezegenle ilişkili tanrılar (Sin, Şamaş, İştar ya da Atargatis, Mara Samya ya da Ares, Girgis, Bel ve Nabu ya da Nabig) ve bunların ailelerinden oluşan tanrılar grubu (Sin’in eşi Ningal, ateş tanrısı Nusku ve Nusku’nun eşi Sadarnunna gibi) Harran panteonuna hâkim oldu. Tanrılar panteonunun zirvesinde sürekli olarak ay tanrısı Sin vardı. Harrânîler’in Sin kültü ve bu kültü temsil eden Ehulhul, Uzumu ve Deyr Kādî gibi Harran’daki meşhur tapınaklar, Asur ve Bâbilliler döneminden itibaren Harran’ı ve Harrânîler’i bölgede şöhrete kavuşturan başlıca âmiller oldu. Öyle ki yörenin krallıkları arasında yapılan antlaşma ve sözleşmelerde Harrânîler’in ay tanrısı Sin’in adı yer alıyor, hatta bazı antlaşmalar Harran’daki meşhur Sin Tapınağı’nda yapılıyordu. Bâbilliler döneminde “ilu ša ilâni” (tanrıların tanrısı), “šar ilâni” (tanrıların kralı) ve “bel ilâni” (tanrıların efendisi, rabbi) olarak adlandırılan ay tanrısı Sin, Harrânîler’in en büyük tanrısı olma özelliğini asırlar boyu devam ettirdi. Sin, Romalılar döneminde Harrânîler’ce “mar alâhe” (tanrıların efendisi, rabbi) olarak adlandırıldı. Harran’ın VII. yüzyılda müslümanlarca fethedilmesiyle İslâm kültürünün etkisi altına giren Harrânîler’in inanç sisteminde Sin hâlâ tanrılar sisteminin zirvesindeydi; bu dönemde de önceki devirlerdeki lakaplarına uygun olarak “ilâhü’l-âlihah” (tanrıların tanrısı) ve “rabbü’l-âlihah” (tanrıların rabbi) olarak adlandırıldı.
Harrânîler, Sin’in başkanlığındaki gök tanrıları panteonunun yanı sıra ikinci dereceden önemli olan diğer tanrı ve tanrıçalara da inanç sistemlerinde yer verdiler. Harran teolojisinde bu tanrılar, genellikle Harran civarındaki toplumların tapındıkları tanrısal güçlerdi. Meselâ çöldeki Araplar tarafından yaygın olarak tapılan Lât ve Uzzâ, Mezopotamya bölgesinin bereket tanrısı Tammuz (Dumuzi), cin ve şeytanlar tanrısı Şamal (Salûğa), şans tanrısı Gad, yağmur ve fırtına tanrısı Adad bunlar arasında sayılabilir.
HARRANÎLER
Yerleşim merkezleri olan Harran’a nisbetle komşularının Harrânîler adını verdiği topluluk İslâmî kaynaklarda bu isimle, ayrıca Harnânîler ve Harbânîler şeklinde zikredilmiş, Kesdânîler (Kasdeliler), Keldânîler ve Nabatîler olarak da anılmıştır. Halife Me’mûn’dan sonraki döneme ait kaynaklarda Harranlı Sâbiîler şeklinde bir adlandırma daha görülmekle birlikte Bîrûnî, İbnü’n-Nedîm, Hamza el-İsfahânî ve Ebû Abdullah Muhammed el-Hârizmî gibi müelliflerin belirttikleri gibi Me’mûn dönemi öncesindeki Harrânîler’in Sâbiî adıyla bir ilgisi yoktur.
İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist’inde verdiği ayrıntılı bilgilere göre Me’mûn, 830’da Bizans’a karşı çıktığı hayatının son seferi sırasında Harran’a uğradığı zaman kendisini karşılayanlar arasında özel giysileri ve saç tipleriyle dikkat çeken paganist Harrânîler de vardı. Me’mûn onlara kim olduklarını sorunca, cizye hukukuna tâbi Harrânîler olduklarını söylediler; ancak bu cevabın Me’mûn’u tatmin etmemesi onları telâşlandırdı. Me’mûn, Harrânîler’den ya müslüman olmalarını veya cizye karşılığında İslâm devletinde yaşama hakkından faydalanabilmeleri için Allah’ın Kur’an’da isimlerini andığı dinî gruplardan birine girmelerini istedi; aksi takdirde Bizans seferinden döndüğünde hepsini cezalandıracağını bildirdi. Bunun üzerine Harrânîler’den bir kısmı hıristiyan, bir kısmı da müslüman oldu; kalanlar ise o sırada Güney Mezopotamya’da yaşayan ve dışa kapalı bir cemaat yapısına sahip olduklarından fazla dikkati çekmeyen Sâbiîler’in adını benimseyerek bundan sonra Harranlı Sâbiîler ismiyle anılmaya başlandılar. Bu bilgiler Harrânîler’in, Me’mûn’un ağır tehdidi karşısında bir kurtuluş yolu olarak gördükleri zimmîlik statüsünü devam ettirebilmek için Sâbiî ismine sığındıklarını açıkça göstermektedir. Nitekim Bîrûnî de Me’mûn döneminden önceki Harranlı putperestlerin komşularınca “putperestler” veya “Harrânîler” olarak adlandırıldığını vurgulamakta, fakat Sâbiî isminden söz etmemektedir (el-Âs̱ârü’l-bâḳıye, s. 315).
Harran’ın tarihte bilinen en erken dönemlerinden Moğollar’ca yerle bir edildiği XIII. yüzyıla kadar, ay tanrısı Sin liderliğindeki yıldız ve gezegen kültüne dayalı paganist dinî yapılarını devam ettiren Harrânîler’le ilgili kaynaklar başlıca üç grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi Harrânîler’e ait olan yazılı kaynaklardır. İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist’inde naklettiği “Beş Sır Kitabı”, İbn Vahşiyye’nin Ârâmîce bir nüshadan Arapça’ya tercüme ettiği el-Filâḥatü’n-Nabaṭiyye ve yine Ârâmîce’nin bir diyalektinden Süryânîce ve Arapça’ya kısmen tercüme edilen “Bâbânın Kitabı”, Harrânîler’e ait önemli yazılı kaynaklar arasında zikredilebilir. Orijinal nüshaları mevcut olmamakla birlikte Süryânîce ve Arapça çevirileri bulunan bu kaynaklar Harrânîler’in inançları, ibadetleri ve diğer özellikleriyle ilgili ilk elden bilgiler ihtiva etmektedir. Onlar hakkında ikinci kaynak, Harran ve civar bölgelerinden elde edilen arkeolojik bulgu ve kalıntılardır. Bu malzeme arasında Asurca ve Süryânîce kitâbeler, çeşitli figür ve kabartmalarla mezar ve tapınak kalıntıları bulunmaktadır. Bu konuda üçüncü tür kaynak ise Ortaçağ’a ait Arapça ve Süryânîce eserlerdir. Harrânîler’in tarihleri, inançları ve ibadet sistemlerine dair çeşitli bilgileri, gözlem ve değerlendirmeleri ihtiva eden bu kaynaklar arasında Tel Mahreli Dionysius, Bar Habraeus ve İbn Meymûn (Maimonides) gibi gayri müslim yazarların eserleriyle başta Mes‘ûdî, İbnü’n-Nedîm, Bîrûnî, İbn Hazm ve Şehristânî olmak üzere Abdülkāhir el-Bağdâdî ve Şemseddin ed-Dımaşkī gibi birçok İslâm âlimince kaleme alınmış kitaplar sayılabilir.
HARRANÎLER'İN İBADET SİSTEMLERİ;
Tanrılar adına kurban kesmek, adaklar adamak, mâbedlerde çok defa o tanrıları sembolize eden heykeller önünde çeşitli tapınma törenleri düzenlemek ve bu tanrılar adına yılın çeşitli zamanlarında bayram ve merasimler tertip etmekten ibaretti. Bundan başka büyü, sihir ve astroloji Harrânîler’in ibadetleri arasında önemli bir yer tutuyordu.
İslâmî dönemde yaşayan Harrânîler hakkında bilgi veren bazı kaynaklar, Harrânîler’in tarih boyunca sıkı sıkıya bağlı kaldıkları bu paganist yapının yanı sıra Ortaçağ’da yaşayan Harrânîler’in inanç sistemlerinde bir çeşit monoteizme de yer verildiğini ifade ederler. Buna göre Harrânîler, her şeyin üzerinde olan yüce bir yaratıcının varlığını kabul eder ve onu, “Hiç ölmeyendir, kötülük etmeyendir” gibi olumsuz niteliklerle tavsif ederlerdi. Harrânîler’ce “ilk sebep” olarak adlandırılan ve tam olarak kavranılamaz, tanımlanamaz olarak görülen bu yüce varlık sadece yaratma gibi önemli işleri yapan, yarattığı varlıklarla ilgili diğer işleri ise öbür tanrısal güçlere bırakan bir varlıktır. Gök tanrıları, bu yüce yaratıcı ile diğer varlıklar (özellikle insanlar) arasında aracı ilâhlar olarak görev ifa ederler. Ayrıca Ortaçağ’da Harrânîler, ilk sebep olan yüce varlıktan çıkan ve akıl, nefis, düzen, şekil, zaruret (bazı nüshalarda sûret, bk. Livre des religions et des sectes, II, 171) şeklinde sıralanan beş temel ilâhî unsura da inanırlardı.
Alıntı
