Ayaz ata

soldier

Kayıtlı Üye
Katılım
14 Eyl 2014
Mesajlar
58
Tepkime puanı
7
Ayaz Ata (Özbekçe: Ayoz Bobo veya Ayaz Ota, Kırgızca: Аяз Ата, Kazakça: Аяз Ата), Türk, Altay ve Orta Asya mitolojilerinde, özellikle Kazaklarda ve Kırgızlarda Soğuk Tanrısı. Noel Baba ile de özdeşleşmiş durumdadır. Ayas Han olarak da bilinir. Ay ışığından yaratılmıştır. Soğuk havaya neden olur. “Ak Ayas” olarak adı geçer. Ülker burcunun altı yıldızı göğün altı deliğidir ve oradan soğuk hava üfler. Böylece kış gelir. Ayaz, tüm Türk coğrafyasında yakıcı soğuk anlamına gelir ki, Ay'ın gökte rahatlıkla görüldüğü açık havalarda meydana geldiği için Ay Tanrısı'nın (veya ona bağlı Ayas Han’ın) gönderdiği düşünülmüştür. Bir tür Noel Baba olarak düşünülebilir. Hatta Kazaklarda birebir Noel Baba ile özdeşleşmiştir. Kimi kültürlerde kışın soğukta ortaya çıkan ve kimsesizlere, açlara yardım eden bir evliyadır.Etimoloji ve kültürel olarak Türk kültüründe zaten var bulunan bir kişilik olduğu kesindir. Kimi görüşlere göre Ayas Han ile aynı kişidir. Kazaklarda kışın karşılanması ile ilgili olarak Soğumbası isimli bir eğlence bulunmaktadır. İlk karın yağması ve ilk soğuğun vurması ile kutlanan bayramdır. Bu bayramla bir ilgisi olması muhtemeldir. Azerice'deki Şahta Ata "Şaxta Baba (Azerice)" sözcüğü de yine birebir çeviriyle Soğuk Ata veya Ayaz Ata anlamına gelir. Özbekçede Şahta (Shaxta, Şaxta) sözcüğünün ocak mânasına gelmesi ise kelimenin anlamı açısından dikkat çekicidir.

Ekli dosyayı görüntüle 6330

Alıntıdır.

Noel baba da kimmiş :)
 
Ü

Üye silindi 45859

Hazır yeni yıl geliyorken konuyu tekrar güncele taşımak istedim. Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan ve kış toylarında sıklıkla rastladığımız Ayaz Ata ve Karçana figürleri hakkında da eklemeler yapmak isterim. Öncelikle Türk kültüründe Yel Ana olarak anılmış ancak evrilerek Yel Ataya sonra ise Ayaz Ataya dönüştüğü söylenilse de bu dönüşüm etimolojik ya da tarihsel net bir kanıta dayalı değildir.
“Soğumbası” adı verilen ve kışın gelişini kutlamak için gerçekleştirilen toylarda bir dede ve kız torunu, Ayaz Ata ve Karçana rollerini üstlenerek ev ev gezip hediye dağıtır. Soğumbası toyu Nardugan bayramı ile de ilişkilendirilmektedir. Nardugan Aralık ayının sonlarında gündüzlerin uzamaya başlamasıyla güneşin karanlığa galip geldiği düşüncesiyle kutlanan bir bayramdır. Türk inancına göre dünyanın ortasında yaşamın kaynağı olan Akçam vardır. Kutlamalarda Akçam ağaçları süslenir, altında ateş yakılıp şarkılar söylenirdi. Dilekler için ağaçlara bezler asılır ağacın altına hediyeler bırakılırdı. Ayaz ata ve karçana özellikle zor durumda olanlara ve evsizlere yardım ederlerdi. Eğer toyda Ayaz Ata rolünü üstlenecek kişinin bir kız torunu yoksa kardeşlerinin torunları ona eşlik edebilirdi. Noel Babanın aksine Ayaz Ata ve Karçana mavi kıyafetler giyerdi.
Ünlü Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ bu kültürün Hunlar tarafından Avrupa’ya taşınarak Noel Baba kültürünü inşa ettiğini savunmaktadır.
Öz kültürü hatırlatmaya yardımcı olması amacıyla hazırladığım bu bilgi notunu kaynakçası ile bitiriyorum.

“Türklerin Ayaz Ata Efsanesi” Bilim ve Gelecek Dergisi, 218. Sayı, Yatağanoğlu A.
Şenol, A. Ç. “Türkmen Türkçesinde Efsanevî ve Tarihî Antroponimlerle Oluşmuş Fiillere Adbilimsel Bir Bakış”. 12. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu.
 
Üst