Irk Bitig / Uygur Türk'lerine Ait Fal Kitabı

Ajan

Banlı Kullanıcı
Katılım
22 Ağu 2013
Mesajlar
58
Tepkime puanı
2
Tahminen 930 yılında Göktürk harfleriyle kaleme alınlış olan Irk Bitig, Mani muhitinde yazılmış önemli bir eserdir. İçinde dine ait unsurlar bulunmakla beraber dini bir eser değildir; bir fal kitabıdır. Her bir ayrı bir fal olarak yorumlanan 65 paragraftan meydana gelmiştir. Her falın başında siyah mürekkeple çizilmiş küçük daireler vardır. Her faldaki daireler üç dizi halindedir. Her dizide 1-4 arasında değişen daireler vardır. Böylece her fal, üç rakamlı bir sayıyla numaralandırılmış gibidir. Mesela, bir paragrafın başındaki birinci dizide 2, ikinci dizide 4, üçüncü dizide 2 daire varsa bu fal 242 numaralı faldır. Falına bakmak isteyen insan, muhtemelen dört yüzünden her biri ayrı bir sayıya dalalet eden aşık kemiğini üç defa atmak suretiyle kaç numaralı falın kendisine isabet ettiğini tespit eder.

Irk Bitig'in son derece ilgi çekici bir yapısı ve üslubu vardır. Her fal; "şöyle biliniz iyidir" veya "şöyle biliniz kötüdür" şeklinde bir hükümle bitmektedir.

Bu küçük eserde çeşitli adetler, inanışlar ve masal unsurları da yer almakta, günlük dilin kelimeleri de bolca kullanılmaktadır.
Irk Bitig
metninde, Manihey panteonunun tanrılarına doğrudan doğruya bir işaret yoktur ve Maniheizm'in hiçbir somut düşüncesine yer verilmez.Bununla birlikte
Irk Bitiğde, Şamanizm'de de bulunan iki tanrının adı anılmaktadır:
aydınlık, iyilik tanrısı ve karanlık, kötülük tanrısı;
fakat burada Manihey dinine özgü olan ikiciliğin yansıması olarak da görülebilirler. Bundan başka, metinde "ala atlıgyol tengri" (alaca atlıkader(yol) tanrısı)şeklinde ifade edilen tanrının en önemli özelliği,başlangıcı ve sonu olmayan ebedî zaman şeklinde tanımlanan Zerdüş tanrısı Zervan gibi sürekli bir faaliyet halinde olmasıdır. Zervan, üstün nitelikli bir tanrı olarak Manihey dinine de girmiştir ve bazen o, asıl Manihey tanrısı "Işığın Babası" ile bağlantıya geçer.
Irk Bitigdeki tanrıların bir diğer özelliği "alaca ata sahip olmak" da yine zamanla bağlantılıdır: atın tüylerindeki açık ve koyu renklerin değişmesi, gece ile gündüzün yer değiştirmesini sembolize eder.
Dualizm(ikicilik), "bu iyidir" veya "bu kötüdür"
şeklindekiçıkarımlarla sona eren kısa vakaların bulunduğu 65 bölümden ibaret olan Irk Bitiğin
bizzat kendi kuruluşunda da görülmektedir; mamafihbu, metnin Maniheizm kaynaklı olduğunu göstermekle kalmaz, aynızamanda onun işlevsel hedeflerini de ifade eder, zira eser her şeydenönce pratik amaçlı fal metinlerinin bir külliyatıdır.

Kitaptan birkaç örnek
...
Bir yaşlı öküzü
Küçücük karıncalar yemiş.
Kımıldamadan durur, derler.
Böylece biliniz, kötüdür bu.
....
Ata kösteği yanlış
vurmuşlar.
Kımıldamadan durur, derler.
Böylece biliniz, kötüdür bu..
...
Kaplan av peşine düşmüş.
Yol ortasında yılanla karşılaşmış.
Alaca yılan dik bir kayaya çıkmış.
(Kaplan) ölümden kurtulmuş, kurtulduğu için sevinçli (ve) memnun gidiyor, derler.
Böylece biliniz, iyidir bu.

Kaynak ve pdf linki http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/849/10756.pdf
 
Üst