Ağaç İyeleri

Merhabalar.

Ekli dosyayı görüntüle 4612

Ağaç İyesi :

Türk halk kültüründe ve mitolojisinde ağacın koruyucu ruhu.

Değişik lehçelerde Ağaş (Ağas, Yağaç, Yığaç, Cığaç, Eves) İyesi olarak da söylenir. Moğolcada Mod (Modun, Modon) Ezen olarak geçer.

Özellikleri

Her ağaç için farklı bir İye vardır. Özellikle büyük, yaşlı ve kutlu sayılan ağaçların mutlaka bir İyesi vardır.

Bazen olumsuz nitelikler de taşıyan Ağaç İyesi’nin tüm vücudu ağaç gibi kabuklarla ve kıllarla kaplıdır. Çürümüş yaprak ve ağaç kabuğu gibi kokar.

Ağaç İyesi bir yerden başka bir yere havada uçarak gidebilir. Bedeni sık tüylerle kaplıdır. Tüm bedenine yapraklar yapışmış, saçı sakalı birbirine karışmıştır.

Bazı söylencelerde sihirli güçleri olan kanatlı bir atı olduğu söylenir. Ayrıca ağaç türleriyle bağlantılı olarak değişik iyeler olabilir. Örneğin; Meşe İyesi, Kavak İyesi, Söğüt İyesi, Çam İyesi, Ceviz İyesi, Kayın İyesi, Çınar İyesi, Ardıç İyesi, Gürgen İyesi, Dut İyesi, Erik İyesi, Armut İyesi, İğde İyesi, Servi İyesi, Vişne İyesi, Ihlamur İyesi gibi…

Türk kültüründe ağaç önemli bir yere sahiptir. Özellikle sıra dışı görünümü olan ağaçlar Ulu Kayın’ı çağrıştırdığı için saygı gösterilir. Ağaç daima Uluğkayın kavramı ile birlikte değerlendirilmelidir.

Budizmin kurucusu olan Buda bir ağacın altında düşünerek gerçeğe erişmiştir. Zeytin Akdeniz ve Ege kültüründe çok önemli bir yere sahip olup, Batı mitolojilerinde vurgulanır.

Türklerde ise ağacın türünden ziyade büyüklüğü ve görkemi ön plana çıkar. Korkut Ata (Dede Korkut) Öykülerinde Uruz’un ağaca seslenişi ilgi çekicidir.

Başın ala bakar olsam, başsız ağaç,
Dibin ala bakar olsam dipsiz ağaç.
Beni sana asarlar, götürmegil ağaç,
Götürürsen, yiğitliğim seni tutsun ağaç.



Ekli dosyayı görüntüle 4613

Orman İyeleri :

Orman İyesi

Türk, Tatar ve Altay mitolojisinde ve halk inancında orman ruhudur. Ağaç İyesine çok benzer özellikler taşır. Urman İyesi veya Meşe İyesi ya da Yış İyesi olarak bilinir. Tokay İyesi de denir.

Moğollar ise Seber (Sibir) Ezen veya Oy (Oyın) Ezen derler.

Ormanın koruyucu ruhudur. Her orman için farklı bir İye vardır. Keyfi yerinde olduğunda kalın sesle şarkı söyler. Meşe ağacı kılığındadır. Ağaçlara her yıl yeni bir halka ekleyerek onları büyütür. Kır saçlı, aksakallı bir ihtiyardır. Uzun boyludur, elinde uzun bir sopa vardır. Tunguzlar Ura Amaka diye bahsederler.

Ekli dosyayı görüntüle 4615

Not : Ağaç iyesi Paganizm'ede dayanıyor.Ve Paganizmde Ağaç perisi,orman perisi gibi isimler alıyor.


Abzar İyesi :

Evin avlusunda veya bahçesinde yaşar.

- İnsanların gözüne ancak uzaktan ve değişik hayvan kılıklarına girerek görünür.

- Her nesnenin bir koruyucu ruhu olduğu için, aslında avlu duvarının bile ayrı bir İyesi vardır.
Batı Sibirya Tatarlarının mitolojik görüşlerindeki "Mal Sahibi", "Ev Sahibi", "Zengi Baba" gibi varlıklara yakınlığı bulunur. Evcil hayvanları sever. Örneğin atların kuyruğunu örmekten çok hoşlanır. Ancak sevmediği ev hayvanlan da vardır.

- Tatarlar, sık sık hastalanan ve huysuzlanan bu hayvanların Abzar İyesi tarafından öldürüleceğini düşündükleri için, onlan hemen satmayı tercih ederler.

Kimi Türk lehçelerinde şu adlarla da tanınır:

Öğen (Öven, Üven, Övenik, Üvenik) İyesi
Çula İyesi
Kura İyesi
Tirgen İyesi.

Avlu kavramı farklı şive ve lehçelerde farklı sözcüklerle karşılandığı için adı değişmektedir, fakat içerik yaklaşık olarak aynıdır. Sözcük olarak en çok bilinen Abzar İyesidir. Öğen, Çulan, Kura ve Tirgen kelimeleri avlu anlamına gelir.
Bunların tamamı bir evin önündeki çevrilmiş yer, çeşitli işlerin görüldüğü alan, bahçe demektir. Avlu İyesi de buralarda yaşar ve gezinir.


Ekli dosyayı görüntüle 4616

Ekli dosyayı görüntüle 4617

Kısa bir not :

Eski Türkler'de ağaç iyeleri ile görüşülürmüş. Görüşenler olurmuş.

Denildiğine göre ağaç iyelerini görmek isteyen bir kişi ormana gidip ağaç iyelerine seslenirmiş kendisine gözükmesini istermiş.
Eğer kişi ii ise görebilirmiş.