Amphitrite
Banlı Kullanıcı
- Katılım
- 28 Şub 2010
- Mesajlar
- 350
- Tepkime puanı
- 41
Rol Yapmak
Egonun tatmini
Rol yaptıkları açıkça bilindiği sürece insanlar “aptal rolü” oynamaya karşı çıkmazlar. Hatta iyi bir performans sergileyip Dünyanın en aptal insanı rolünü yapmaktan gurur bile duyarlar. Olabildiğince aptal görünmek artık bir başarı ve üstünlük ölçüsü hale gelir. Rol duruma hakimdir ve ego artık sahne yönetmeni olmuştur.
Zen Budizm’le ilgili sorunlardan biri de, egonun “orada olmamaya” ne kadar çok “çabalarsa” o kadar çok ortaya çıkmasındadır. Bazı oyuncular oynadıkları rolün egosunu üstlenirler (metodik oyunculuk). Bazıları da oynadıkları rolü kendi egolarıyla yönlendirirler. Her iki tip oyuncu da iyi oyuncudur. Her ikisi de egosunu tatmin eder.
Başka birisini oynamak egoya kendi normal sınırlayıcı özimajını aşma olanağı sağlar. Çoğu oyuncu normal yaşamında oldukça utangaçtır. Ancak bir rol onlara özgürlük sağlar. Kendimizi aptal, yanlış ya da alt edilmiş olarak görmek bize zor gelebilir. Oysa iyi tanımlanmış bir rol olarak verildiğinde bu tür durumları egomuza zarar vermeden, rol yapma yeteneğimizi kullanarak keyifle yaşayabiliriz. İyi bir oyuncu olarak görülmek bir prestijdir.
Biçimsel bir rolün koruması olmadığı takdirde ego her an için risk altındadır. Bu yüzden olumsuz olmayı adet haline getirmiş insanlar “şeytanın avukatlığı” rolünü üstlendiklerini savunurlar. Kendilerine böyle bir rol biçerek, normalde olumsuz olmadıklarını, ancak rol gereği böyle yaptıklarını ve birisinin üstlenmesi gereken bu görevi en iyi şekilde yapmak için çaba gösterdiklerini ima ederler. Bu geleneksel “şeytanın avukatlığı” rolü daha sonra tanımlayacağımız gibi siyah düşünme şapkasına çok benzer. Ancak altı şapka tekniğinde bir yerine altı düşünme rolü birden vardır ve her biri değişik bir düşünme şapkası ile temsil edilirler.
Geniş kapsamlı düşünme şapkası rolü altı değişik karakter rolüne bölünür ve bunlardan her biri değişik düşünme şapkası ile temsil edilir.
Altı şapkadan hangisinin ne zaman takılacağına siz karar verirsiniz. Bir şapkayı takıp, onun tanımladığı rolü oynarsınız. Kendinizi bu rolü oynarken seyredersiniz. Bu rolü en iyi şekilde oynamaya çalışırsınız. Egonuz rol tarafından korunur. Rolü en iyi şekilde oynamak egonuzun da işine gelir.
Düşünce şapkalarınızı değiştirdiğinizde, rolleri de değiştirmek durumundasınızdır. Her rol farklı olmalıdır. Sonuçta aynı beden içinde farklı düşünürleri taşıyan biri olursunuz.
Şapkalar birbirinden olabildiğince farklı olacak şekilde tasarlanmıştır. Şapkalar takılırken bu özellikleri göz önünde tutulmalıdır. Kırmızı şapka beyazdan oldukça farklıdır. Sarı şapka siyah şapka ile taban tabana zıttır. Mavi şapkanın rolü yeşil şapkadan ayrıdır.
Komedi oynamak trajedi oynamaktan farklıdır. Eğer palyaço kostümü giyerseniz, palyaçoyu oynamalısınız. Kötü adam şapkası giyerseniz, kötü adamı oynamalısınız. Değişik rolleri başarı ile oynamaktan gurur duymasını bilin.
Düşünme artık egonuzdan değil oynanan rollerden kaynaklanır. Böylece bir harita oluşur. Harita bittiğinde egonuz tercih edeceği rotayı seçebilir.
Altı Düşünme Şapkasının Amacı
Altı şapkalı düşünme kavramının iki ana amacı vardır:
1. Düşünürün her seferinde sadece bir şeyle uğraşmasını sağlayarak düşünme faaliyetini
sadeleştirmektir. Altı şapkalı düşünme tekniği ile düşünür duyguların, mantığın, bilginin, umut ve yaratıcılığın hepsine aynı anda dikkat etmek yerine onlarla ayrı ayrı ilgilenebilme olanağı sağlar.
2. Gerekli düşünme biçimlerine istenildiği anda geçiş yapmayı sağlamaktır. Düşünme
şapkalarının bir tür kısaltılmış talimatlar olduğu söylenebilir. Altı şapka kavramından en fazla yararın sağlanabilmesi için herkesin oyunun kuralları hakkında bilgi sahibi olması gerektiği açıkça ortadadır. Altı şapkalı kavram, ancak insanlar arasında bir tür ortak dil haline geldiğinde verimli olacaktır.
Altı Şapkalı Düşünce Tekniğinin Avantajları
1.Bir konu üzerinde daldan dala atlanarak belirtilen görüşler bir sisteme konulmuş olur.
2. Zaman kaybı önlenir.
3. Bir karara varma ve sonuçların ortaya çıkması kolaylaşır.
Altı Şapka Altı Renk
Altı düşünme şapkasının her biri değişik renktedir: Beyaz, kırmızı, siyah, sarı, yeşil, mavi. Şapkanın rengi aynı zamanda onun ismidir.
Beyaz Şapka:
Beyaz tarafsız ve objektifdir. Bu şapka objektif olgular ve rakamlarla ilgilidir. Erişebildiğimiz bilgileri değerlendirmeyi, gereksinim duyduğumuz bilgileri ortaya koymayı ve konuyla ilgili sorularımızı yöneltmeyi bu bakış açısı sayesinde gerçekleştirebiliriz.
Beyaz şapkayı giyince şunlara benzer sorular sorarız :
• Elimizde ne gibi bilgiler var?
• Daha hangi bilgiler gerekiyor?
• Eksik bilgiler nelerdir?
• Gerekli bilgileri nasıl elde ederiz?
• Ne tür sorular sormalıyız?
Beyaz şapka, dikkatimizi elde olan bilgiler ve eksik bilgiler üzerinde toplamak için kullanılır. Beyaz şapkaca düşünmesinin amacı pratik olmaktır. Bu yüzden her türlü bilgiyi ortaya koymalıyız. Önemli olan bilgilerin kesinlik derecesini doğru bir biçimde belirtmektir.
Kırmızı Şapka:
Kırmızı öfke tutku ve duyguyu çağrıştırır. Duygusal bir bakış açısı verir. Kırmızı, ateşi ve sıcaklığı çağrıştırır. Bir şeyden niçin hoşlandığınızı ya da hoşlanmadığınızı bilemeyebilirsiniz. Oysa kırmızı şapkayı kullandığınızda, hiçbir açıklama yapmaksızın duygularınızı ve sezgilerinizi söyleme fırsatını elde edersiniz. Doğal olarak sizin de duygularınız var ve kırmızı şapka tüm duygularınızı açıklamanıza olanak verir.
Genel olarak zihnimizin arka planında korku, öfke, nefret, şüphe, kıskançlık ya da sevgi gibi güçlü duygular yer alabilir. Bu duygusal arka plan algılama biçimimizi sınırlar ve yönlendirir. Kırmızı şapka düşünmesinin amacı, bu arka planı görünür kılmak ve sonradan ortaya çıkan etkisinin gözlemlemesini sağlamaktır.
Kırmızı şapka takmak düşünüre ”Konu hakkında duygularım bunlardır” deme olanağı sağlar. Duyguları düşünmenin önemli bir parçası olarak meşrulaştırır. Duyguları görünür kılar, böylece duygular düşünme haritasının veya harita üzerinde rotayı çizen değer sisteminin de bir parçası olurlar.
Siyah Şapka:
Siyah karamsar ve olumsuzdur, kötümserdir. Bir şeyin niçin yapılmayacağını görür. Bir bakıma, şapkaların en yararlı olanıdır. En sık kullanılan şapka, kesinlikle siyah şapkadır. Siyah renk bize yargıcın cüppesini anımsatır. Siyah şapka tehlikelere dikkat çeker. Bu şapka zararlı şeyler yapmamıza engel olur. Riskleri ve bir şeyin neden işe yaramayabileceğini gösterir. Siyah şapka olmazsa, başımız sürekli derde girer. Bununla birlikte, siyah şapkanın gereğinden fazla kullanılması da tehlikeli olabilir.
Bu şapka eleştirme şapkasıdır; ancak bir tartışmada taraf tutmak anlamına gelmediğini özellikle belirtmek isterim. Herhangi bir taraf tutma ve herhangi bir tartışma söz konusu değildir. Olumsuz durumların ortaya çıkmaması için yapılan objektif bir girişimdir.Düşünme ve yöntemindeki hatalara işaret edebilir.
Sarı Şapka:
Sarı güneş gibi aydınlık ve olumludur.İyimser umutlu ve olumlu düşünme ile ilgilidir. Sarı şapkayı önümüze koyup düşünmekle, yapılan bir önerinin değerini ve yararını saptamak için hemen çaba göstermeye başlamış oluruz.
"Bunun iyi yönü ne?" deriz.
Ortaya atılan görüşü beğenmesek bile sarı şapka bizden, bu önerinin iyi yönlerini de bulmamızı ister.
• Bunun ne gibi yararları var?
• Bundan kim yararlanacak?
• Bu yararlar nasıl ortaya çıkabilir?
• Değişik değerler nelerdir?"
Sarı şapka düşünmesi değerli ve yararlı olan şeyleri arar ve araştırır.Daha sonra bu değerli ve yararlı şeyler için mantıklı destekler sağlamaya çalışır. Sağlam temellere dayanan bir iyimserliği ortaya koymaya çalışır. Bu düşünme, yapıcı ve üreticidir. Somut teklifler ve öneriler çıkar.
Yeşil Şapka:
Yeşil bereket ve verimli büyüme demektir. Yaratıcılık ve yeni fikirlerle ilgilidir. Yeşil renk, büyümenin, enerjinin ve yaşamın simgesi olan bitkileri çağrıştırır. Yeşil şapka enerji şapkasıdır. Yeşil şapkayla düşündüğünüz zaman, öneriler ileri sürer, yeni görüş ve seçenekler ortaya koyabilirsiniz. Yine bu şapkayla, ortaya atılan bir görüşe ilişkin değişiklikler önerebilirsiniz.
Yeşil şapka size çeşitli olabilirlikler yakalama fırsatı verir. Yeşil şapkayı kullanan herkes yaratıcı olmaya çaba gösterir. Yeşil şapka takmak insanları otomatik olarak daha yaratıcı hale getirmez. Ancak bu şapka düşünürlere daha yaratıcı olmaları için gerekli zamanı ve dikkati sağlayabilir.
Yaratıcı duraksamayla düşünür. Bir an için duraksayarak bulunduğu noktada alternatif fikirlerin olup olmayacağını araştırır. Düşünür bu fikirden ileri doğru hareket ederek yeni bir fikre ulaşır. Kışkırtma yeşil şapka düşünmesinin önemli bir unsurudur. Kışkırtma olağan düşünme kalıplarının dışına çıkmamız için kullanılır.
Mavi Şapka:
Mavi serinkanlılığı temsil eder ve her şeyin üstündeki göğün rengidir. Düşünme sürecinin düzenlenmesi ve kontrolü ile uğraşır. Mavi şapka doğrudan doğruya düşünce sürecinin kendisine bakmak içindir :
• Bundan sonra ne yapmalıyız?
• Şu ana değin neler başardık?"
Mavi şapkayı ne düşüneceğimizi açıklamak ve bu düşüncenin sonunda neyi elde etmek istediğimize karar vermek için tartışmaya başlarken kullanırız.
Mavi şapka, kullanacağımız şapkaları sıraya koymak ve sonuçta elde ettiklerimizi özetlemekte de kullanılabilir.
Mavi şapka düşünme sürecini gözler ve oyunun kurallarına dikkat edilmesini sağlar. Tartışmayı durdurur ve disiplini sağlar.
Kaynak: Edward de Bono, Altı Şapkalı Düşünce Tekniği, internet.
Egonun tatmini
Rol yaptıkları açıkça bilindiği sürece insanlar “aptal rolü” oynamaya karşı çıkmazlar. Hatta iyi bir performans sergileyip Dünyanın en aptal insanı rolünü yapmaktan gurur bile duyarlar. Olabildiğince aptal görünmek artık bir başarı ve üstünlük ölçüsü hale gelir. Rol duruma hakimdir ve ego artık sahne yönetmeni olmuştur.
Zen Budizm’le ilgili sorunlardan biri de, egonun “orada olmamaya” ne kadar çok “çabalarsa” o kadar çok ortaya çıkmasındadır. Bazı oyuncular oynadıkları rolün egosunu üstlenirler (metodik oyunculuk). Bazıları da oynadıkları rolü kendi egolarıyla yönlendirirler. Her iki tip oyuncu da iyi oyuncudur. Her ikisi de egosunu tatmin eder.
Başka birisini oynamak egoya kendi normal sınırlayıcı özimajını aşma olanağı sağlar. Çoğu oyuncu normal yaşamında oldukça utangaçtır. Ancak bir rol onlara özgürlük sağlar. Kendimizi aptal, yanlış ya da alt edilmiş olarak görmek bize zor gelebilir. Oysa iyi tanımlanmış bir rol olarak verildiğinde bu tür durumları egomuza zarar vermeden, rol yapma yeteneğimizi kullanarak keyifle yaşayabiliriz. İyi bir oyuncu olarak görülmek bir prestijdir.
Biçimsel bir rolün koruması olmadığı takdirde ego her an için risk altındadır. Bu yüzden olumsuz olmayı adet haline getirmiş insanlar “şeytanın avukatlığı” rolünü üstlendiklerini savunurlar. Kendilerine böyle bir rol biçerek, normalde olumsuz olmadıklarını, ancak rol gereği böyle yaptıklarını ve birisinin üstlenmesi gereken bu görevi en iyi şekilde yapmak için çaba gösterdiklerini ima ederler. Bu geleneksel “şeytanın avukatlığı” rolü daha sonra tanımlayacağımız gibi siyah düşünme şapkasına çok benzer. Ancak altı şapka tekniğinde bir yerine altı düşünme rolü birden vardır ve her biri değişik bir düşünme şapkası ile temsil edilirler.
Geniş kapsamlı düşünme şapkası rolü altı değişik karakter rolüne bölünür ve bunlardan her biri değişik düşünme şapkası ile temsil edilir.
Altı şapkadan hangisinin ne zaman takılacağına siz karar verirsiniz. Bir şapkayı takıp, onun tanımladığı rolü oynarsınız. Kendinizi bu rolü oynarken seyredersiniz. Bu rolü en iyi şekilde oynamaya çalışırsınız. Egonuz rol tarafından korunur. Rolü en iyi şekilde oynamak egonuzun da işine gelir.
Düşünce şapkalarınızı değiştirdiğinizde, rolleri de değiştirmek durumundasınızdır. Her rol farklı olmalıdır. Sonuçta aynı beden içinde farklı düşünürleri taşıyan biri olursunuz.
Şapkalar birbirinden olabildiğince farklı olacak şekilde tasarlanmıştır. Şapkalar takılırken bu özellikleri göz önünde tutulmalıdır. Kırmızı şapka beyazdan oldukça farklıdır. Sarı şapka siyah şapka ile taban tabana zıttır. Mavi şapkanın rolü yeşil şapkadan ayrıdır.
Komedi oynamak trajedi oynamaktan farklıdır. Eğer palyaço kostümü giyerseniz, palyaçoyu oynamalısınız. Kötü adam şapkası giyerseniz, kötü adamı oynamalısınız. Değişik rolleri başarı ile oynamaktan gurur duymasını bilin.
Düşünme artık egonuzdan değil oynanan rollerden kaynaklanır. Böylece bir harita oluşur. Harita bittiğinde egonuz tercih edeceği rotayı seçebilir.
Altı Düşünme Şapkasının Amacı
Altı şapkalı düşünme kavramının iki ana amacı vardır:
1. Düşünürün her seferinde sadece bir şeyle uğraşmasını sağlayarak düşünme faaliyetini
sadeleştirmektir. Altı şapkalı düşünme tekniği ile düşünür duyguların, mantığın, bilginin, umut ve yaratıcılığın hepsine aynı anda dikkat etmek yerine onlarla ayrı ayrı ilgilenebilme olanağı sağlar.
2. Gerekli düşünme biçimlerine istenildiği anda geçiş yapmayı sağlamaktır. Düşünme
şapkalarının bir tür kısaltılmış talimatlar olduğu söylenebilir. Altı şapka kavramından en fazla yararın sağlanabilmesi için herkesin oyunun kuralları hakkında bilgi sahibi olması gerektiği açıkça ortadadır. Altı şapkalı kavram, ancak insanlar arasında bir tür ortak dil haline geldiğinde verimli olacaktır.
Altı Şapkalı Düşünce Tekniğinin Avantajları
1.Bir konu üzerinde daldan dala atlanarak belirtilen görüşler bir sisteme konulmuş olur.
2. Zaman kaybı önlenir.
3. Bir karara varma ve sonuçların ortaya çıkması kolaylaşır.
Altı Şapka Altı Renk
Altı düşünme şapkasının her biri değişik renktedir: Beyaz, kırmızı, siyah, sarı, yeşil, mavi. Şapkanın rengi aynı zamanda onun ismidir.
Beyaz Şapka:
Beyaz tarafsız ve objektifdir. Bu şapka objektif olgular ve rakamlarla ilgilidir. Erişebildiğimiz bilgileri değerlendirmeyi, gereksinim duyduğumuz bilgileri ortaya koymayı ve konuyla ilgili sorularımızı yöneltmeyi bu bakış açısı sayesinde gerçekleştirebiliriz.
Beyaz şapkayı giyince şunlara benzer sorular sorarız :
• Elimizde ne gibi bilgiler var?
• Daha hangi bilgiler gerekiyor?
• Eksik bilgiler nelerdir?
• Gerekli bilgileri nasıl elde ederiz?
• Ne tür sorular sormalıyız?
Beyaz şapka, dikkatimizi elde olan bilgiler ve eksik bilgiler üzerinde toplamak için kullanılır. Beyaz şapkaca düşünmesinin amacı pratik olmaktır. Bu yüzden her türlü bilgiyi ortaya koymalıyız. Önemli olan bilgilerin kesinlik derecesini doğru bir biçimde belirtmektir.
Kırmızı Şapka:
Kırmızı öfke tutku ve duyguyu çağrıştırır. Duygusal bir bakış açısı verir. Kırmızı, ateşi ve sıcaklığı çağrıştırır. Bir şeyden niçin hoşlandığınızı ya da hoşlanmadığınızı bilemeyebilirsiniz. Oysa kırmızı şapkayı kullandığınızda, hiçbir açıklama yapmaksızın duygularınızı ve sezgilerinizi söyleme fırsatını elde edersiniz. Doğal olarak sizin de duygularınız var ve kırmızı şapka tüm duygularınızı açıklamanıza olanak verir.
Genel olarak zihnimizin arka planında korku, öfke, nefret, şüphe, kıskançlık ya da sevgi gibi güçlü duygular yer alabilir. Bu duygusal arka plan algılama biçimimizi sınırlar ve yönlendirir. Kırmızı şapka düşünmesinin amacı, bu arka planı görünür kılmak ve sonradan ortaya çıkan etkisinin gözlemlemesini sağlamaktır.
Kırmızı şapka takmak düşünüre ”Konu hakkında duygularım bunlardır” deme olanağı sağlar. Duyguları düşünmenin önemli bir parçası olarak meşrulaştırır. Duyguları görünür kılar, böylece duygular düşünme haritasının veya harita üzerinde rotayı çizen değer sisteminin de bir parçası olurlar.
Siyah Şapka:
Siyah karamsar ve olumsuzdur, kötümserdir. Bir şeyin niçin yapılmayacağını görür. Bir bakıma, şapkaların en yararlı olanıdır. En sık kullanılan şapka, kesinlikle siyah şapkadır. Siyah renk bize yargıcın cüppesini anımsatır. Siyah şapka tehlikelere dikkat çeker. Bu şapka zararlı şeyler yapmamıza engel olur. Riskleri ve bir şeyin neden işe yaramayabileceğini gösterir. Siyah şapka olmazsa, başımız sürekli derde girer. Bununla birlikte, siyah şapkanın gereğinden fazla kullanılması da tehlikeli olabilir.
Bu şapka eleştirme şapkasıdır; ancak bir tartışmada taraf tutmak anlamına gelmediğini özellikle belirtmek isterim. Herhangi bir taraf tutma ve herhangi bir tartışma söz konusu değildir. Olumsuz durumların ortaya çıkmaması için yapılan objektif bir girişimdir.Düşünme ve yöntemindeki hatalara işaret edebilir.
Sarı Şapka:
Sarı güneş gibi aydınlık ve olumludur.İyimser umutlu ve olumlu düşünme ile ilgilidir. Sarı şapkayı önümüze koyup düşünmekle, yapılan bir önerinin değerini ve yararını saptamak için hemen çaba göstermeye başlamış oluruz.
"Bunun iyi yönü ne?" deriz.
Ortaya atılan görüşü beğenmesek bile sarı şapka bizden, bu önerinin iyi yönlerini de bulmamızı ister.
• Bunun ne gibi yararları var?
• Bundan kim yararlanacak?
• Bu yararlar nasıl ortaya çıkabilir?
• Değişik değerler nelerdir?"
Sarı şapka düşünmesi değerli ve yararlı olan şeyleri arar ve araştırır.Daha sonra bu değerli ve yararlı şeyler için mantıklı destekler sağlamaya çalışır. Sağlam temellere dayanan bir iyimserliği ortaya koymaya çalışır. Bu düşünme, yapıcı ve üreticidir. Somut teklifler ve öneriler çıkar.
Yeşil Şapka:
Yeşil bereket ve verimli büyüme demektir. Yaratıcılık ve yeni fikirlerle ilgilidir. Yeşil renk, büyümenin, enerjinin ve yaşamın simgesi olan bitkileri çağrıştırır. Yeşil şapka enerji şapkasıdır. Yeşil şapkayla düşündüğünüz zaman, öneriler ileri sürer, yeni görüş ve seçenekler ortaya koyabilirsiniz. Yine bu şapkayla, ortaya atılan bir görüşe ilişkin değişiklikler önerebilirsiniz.
Yeşil şapka size çeşitli olabilirlikler yakalama fırsatı verir. Yeşil şapkayı kullanan herkes yaratıcı olmaya çaba gösterir. Yeşil şapka takmak insanları otomatik olarak daha yaratıcı hale getirmez. Ancak bu şapka düşünürlere daha yaratıcı olmaları için gerekli zamanı ve dikkati sağlayabilir.
Yaratıcı duraksamayla düşünür. Bir an için duraksayarak bulunduğu noktada alternatif fikirlerin olup olmayacağını araştırır. Düşünür bu fikirden ileri doğru hareket ederek yeni bir fikre ulaşır. Kışkırtma yeşil şapka düşünmesinin önemli bir unsurudur. Kışkırtma olağan düşünme kalıplarının dışına çıkmamız için kullanılır.
Mavi Şapka:
Mavi serinkanlılığı temsil eder ve her şeyin üstündeki göğün rengidir. Düşünme sürecinin düzenlenmesi ve kontrolü ile uğraşır. Mavi şapka doğrudan doğruya düşünce sürecinin kendisine bakmak içindir :
• Bundan sonra ne yapmalıyız?
• Şu ana değin neler başardık?"
Mavi şapkayı ne düşüneceğimizi açıklamak ve bu düşüncenin sonunda neyi elde etmek istediğimize karar vermek için tartışmaya başlarken kullanırız.
Mavi şapka, kullanacağımız şapkaları sıraya koymak ve sonuçta elde ettiklerimizi özetlemekte de kullanılabilir.
Mavi şapka düşünme sürecini gözler ve oyunun kurallarına dikkat edilmesini sağlar. Tartışmayı durdurur ve disiplini sağlar.
Kaynak: Edward de Bono, Altı Şapkalı Düşünce Tekniği, internet.
