Kişilik Bozuklukları

• Şizoid Kişilik Bozukluğu

Bu kişilik bozukluğunda sosyal ilişkiler çok zayıftır, içe kapanıklık ve sıcak insani ilişkilerden kaçınma belirgin olarak kendini gösterir. Şizoid kişilik bozukluğu olan bireyler, kendi dünyalarında yaşamayı tercih ederler ve duygularını açığa vurmazlar. Soğuk bir yüz ifadeleri vardır, insanlarla kaynaşmayı sevmezler ve resmi ilişkileri samimi ilişkilere yeğlerler. İnsanlarla fazla içli dışlı olamayacakları ve yalnız çalışma olanağı sağlayan işlerde çalışırlar. Kendilerine uygun işlerde çalıştıkları zaman başarı sağlayabilirler. İşbirliğine dayalı işlerde fazla başarı göstermezler ve dayanışmayı gerektiren meslekleri pek tercih etmezler.
Mizah yetenekleri gelişmediği için kendilerine yapılan şakalardan hoşlanmaz ve kendileri de şaka yapmazlar. Hayal kurma yetileri geliştiği için adeta hayal dünyasında yaşarlar. İlgi alanları sınırlıdır ve karmaşık bir yaşam biçimleri yoktur. Genellikle evden işe, işten eve gidip gelirler. Sosyal davetlere ve etkinliklere mecbur olmadıkça katılmazlar. Kendilerine ilgi duyan insanlara karşılık vermezler ve davranışlarıyla onları kısa sürede kendilerinden soğutup uzaklaştırmayı başarırlar. Kimi müzik, resim vb. sanat dallarına, kimileri de akademik çalışmalara yoğun bir ilgi duyabilir ve bu alanlarda başarılar elde edebilirler.
Bu kişilik yapısında şizotipal kişilik bozukluğunun aksine, psikotik davranışlar görülmez. Aşırı düzeyde duygusal değişimler yaşamazlar. İç dünyalarını ve duygularını dışa yansıtmazlar, tamamen içlerinde yaşarlar. Sevinçli, hüzünlü veya öfkeli olup olmadıkları yüzlerinden anlaşılmaz.

• Paranoid Kişilik Bozukluğu

Aşırı düzeyde kuşkucu ve kuruntulu bir yapıları vardır. Başkaları tarafından sürekli zarara uğratılacaklarını düşünürler. Bu yüzden çok dikkatli ve sürekli tetikte beklerler. Kuşkucu oldukları kadar alıngandırlar. Öylesine söylenmiş sözlerin altında kendilerine yönelik olumsuz anlamlar çıkarma eğilimi ağır basar. “Acaba bana ne ima etmeye çalıştı”, diye saatlerce düşünebilirler.
Kıskançlık, kin, nefret, gurur gibi duyguları yoğundur. Küçük bir meseleyi büyütürler ve günlerce tartışmasını yaparlar. Şakayla söylenmiş sözleri gerçekmiş gibi algılayabilirler. Kendilerine şaka yapılmasında hoşlanmaz ve kendileri de pek şaka yapmazlar. İnsanlara kolayca ısınmazlar, soğuk ve ciddi bir tavırları vardır. Başkalarının fikirlerini ve işlerini pek beğenmezler. Çok sık tartışırlar ve her durumda kendilerini haklı çıkarmaya çalışırlar. Başarısızlıklarını kabul etmezler ve nedenini bir başkasına bağlarlar.
Ruh hallerinde devam eden bir huzursuzluk hâkimdir. Hayatlarını çok düşünmekle, olayların altından bir kötülük aramakla, başkalarıyla tartışmakla ve kavga etmekle geçirirler. Başkalarına olan güvensizliklerinden ve uyumsuz davranışlarından dolayı hayatı kendilerine zehir ederler.

• Şizotipal Kişilik Bozukluğu

S. Kety ve arkadaşları tarafından ilk defa tanımlanan bu kişilik bozukluğunda bir dağınıklık vardır. Psikotik davranışlar çok sık görülebilir. Düşünce ve davranışlarda alışılmışın dışında farklılıklar gözlenir.
Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler, sosyal ilişkilerden kaçınırlar ve garip davranışlara sahiptirler. Oldukça alıngan olurlar ve kuşkucu davranırlar; normal söylenmiş bir sözü üstlerine almaya hazırdırlar. Çok farklı olduklarını, telepati yoluyla iletişim kurabileceklerini ve altıncı duyularının çok gelişmiş olduklarını ileri sürebilirler.
Şizofren hastalarında çok sık görülen algı yanılsamaları (halüsinasyon / sanrı), bu kişilerde de bazen ortaya çıkabilir. Kişi olmayan olayları ve kişileri gördüğünü, başkalarının duymadığı sesleri duyduğunu söyleyebilir ve gerçekle bir ilgisi olmayan düşüncelere inanabilir. Ayrıca ağır stres durumlarında diğer şizofreni belirtileri görülebilir Konuşma ve davranışlarında belirgin bir farklılık görülebilir.
Yeni ortamlara uyum sağlamakta ve yeni ilişkiler kurmakta güçlükler yaşarlar. Genellikle sosyal ortamlardan uzak durmayı tercih ederler. Sınır kişilik bozukluğuyla birçok benzer özellikleri vardır. Bu kişilik bozukluğu daha çok şizofrenlerin aile bireylerinde görülür.

ALINTIDIR
Kaynak sikolog Yazar Çetin Özbey